Przedawnienie długów - czym jest, kiedy następuje, gdzie sprawdzić

●     Przedawnienie długu oznacza, że dług nadal istnieje, ale dłużnik może legalnie odmawiać jego zapłaty. ●     Pomimo przedawnienia dłużnik nadal może zostać zgłoszony do rejestru dłużników. ●     Termin przedawnienia zależy od rodzaju danego długu - wynosi od roku do sześciu lat. ●     Bieg przedawnienia jest przerywany m.in. zgłoszeniem sprawy do sądu lub do komornika.

Kwestia przedawniania roszczeń regulowana jest w art. 117-125 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Przepisy te zawierają między innymi terminy przedawnienia, regulują bieg przedawnienia, a także dopuszczają wskazane wyjątki od przepisów ogólnych.

Przedawnienie długu jest określoną przepisami sytuacją, w której dłużnik zostaje zwolniony z obowiązku spłaty swojego zobowiązania. Możliwość taka pojawia się po upływie określonego terminu od podjęcia zobowiązania, w czasie trwania którego wierzyciel nie domagał się jego uregulowania.

Z jednej strony przedawnienie długu umożliwia więc dłużnikom uchylanie się od płatności, z drugiej jednak ogranicza niepewność powstającą w sytuacji, w której wierzyciel przez bardzo długi czas nie dochodzi swoich roszczeń, a potem nagle domaga się ich wraz z odsetkami.

Dłużnik, dla którego instytucja przedawnienia długów jest korzystna, może jednocześnie zrzec się swojego prawa do korzystania z niego. Nie może jednak tego zrobić przed upływem wynikającego z przepisów terminu przedawnienia.

Ponadto w przypadku przedawnienia długu po stronie dłużnika nie ma obowiązku udowodnienia tego przedawnienia. To wierzyciel zobowiązany jest do udowodnienia, że dany dług nie jest przedawniony i dłużnik zobowiązany jest do jego spłacenia.

Należy przy tym rozróżnić przedawnienie długu od likwidacji długu. Przedawnienie nie oznacza, że dług przestaje istnieć – oznacza jedynie, że dłużnik może legalnie odmówić jego spłaty. Nadal jednak pozostaje on formalnie dłużnikiem, może więc np. zostać zgłoszony jako dłużnik do Biura Informacji Gospodarczej (BIG). Likwidacja długu jest możliwa tylko w przypadku jego spłaty lub umorzenia.

Więcej o działaniu takich biur, w tym najstarszego z nich Krajowego Rejestru Długów, można przeczytać TUTAJ.

Zgodnie z art. 118 Kodeksu Cywilnego istnieją ogólne zasady regulujące terminy przedawnienia. Terminy te wynoszą:

●     sześć lat w przypadku wszystkich roszczeń majątkowych oraz roszczeń potwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu,

●     trzy lata dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, m.in. umów pożyczkowych, umów najmu, opłat za telefon.

Wynikających z przepisów terminów przedawnienia nie można skracać ani wydłużać. Co więcej, koniec terminu przedawnienia następuje nie równo po upływie określonego czasu od podjęcia zobowiązania, ale przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego – w praktyce jest więc najczęściej dłuższy niż wskazana liczba lat.

Wyjątkiem od tej zasady są jednocześnie terminy przedawnienia krótsze niż dwa lata. Kodeks Cywilny zezwala bowiem, aby przepisy szczególne odmiennie ustanawiały terminy przedawnienia w odniesieniu do określonych przypadków.

W określonych przypadkach funkcjonują więc odrębnie określone terminy przedawnienia:

●     pięć lat w przypadku zobowiązań podatkowych powstających z mocy prawa, dotyczące m.in. podatku VAT, podatku dochodowego, podatku PCC, składek ZUS,

●     trzy lata w przypadku roszczeń z tytułu umowy o pracę, niezwróconej kaucji, umowy ubezpieczeniowej, umowy kredytu lub pożyczki, umowy najmu, zadłużenia na karcie kredytowej, zobowiązań podatkowych wynikających z otrzymanej decyzji, np. podatek od nieruchomości, mandatów karnych,

●     dwa lata w przypadku roszczeń wynikających z tytułu umowy kupna-sprzedaży, nieopłaconej faktury, umowy o dzieło, usług telekomunikacyjnych, zaliczek, debetu na rachunku bankowym, innych usług,

●     rok w przypadku roszczeń z tytułu umowy przewozu, mandatu za jazdę na gapę, czy umowy przedwstępnej.

Należy pamiętać, że sześcioletni termin przedawnienia długów dotyczy wszystkich roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądu. Tym samym jeżeli dane roszczenie objęte jest krótszym terminem przedawnienia, ale trafi do sądu, który wyda w tej sprawie prawomocny wyrok, termin ten ulegnie wydłużeniu do sześciu lat od dnia ogłoszenia wyroku.

W wyjątkowych sytuacjach prawo pozwala, aby sąd zadecydował o nieuwzględnieniu terminu przedawnienia roszczenia, jeżeli „wymagają tego względy słuszności”.

Oznacza to, że sąd indywidualnie ocenia każdą sprawę, zwracając uwagę m.in. na okoliczności, z powodu których wierzyciel nie dochodził swoich roszczeń w terminie, możliwe działania dłużnika mogące mieć wpływ na opóźnienie w dochodzeniu roszczeń, a także odległość terminu, w którym nastąpiło przedawnienie.

W oparciu o te fakty możliwe jest orzeczenie o ważności danego długu nawet po upływie jego terminu przedawnienia.

Bieg przedawnienia, czyli upływ terminu przedawnienia, najczęściej rozpoczyna się w dniu, w którym dane roszczenie stało się wymagalne. Kończy się natomiast ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym upływa termin przedawnienia. Wyjątkiem są terminy przedawnienia krótsze niż dwa lata, w przypadku których bieg przedawnienia kończy się dokładnie po upływie określonego terminu, np. po roku, czyli 365 dniach.

W określonych sytuacjach bieg przedawnienia może jednak zostać przerwany, a co za tym idzie – upływ terminu ulega zawieszeniu. Ma to miejsce w przypadku:

●     pisemnego uznania przez dłużnika swojego zobowiązania,

●     skierowania sprawy do sądu,

●     rozpoczęcia procesu mediacji z dłużnikiem,

●     złożenia wniosku o przeprowadzenie egzekucji komorniczej,

●     dokonania przez dłużnika wpłaty jakiejkolwiek części zobowiązania,

●     osiągnięcia ugody,

●     gdy z powodu siły wyższej wierzyciel nie może dochodzić przed sądem swoich roszczeń.

Osoby chcące sprawdzić, czy dany dług uległ przedawnieniu, muszą zrobić to same. Nie istnieje jedno, określone źródło informacji na ten temat – należy po prostu określić rodzaj danego długu i sprawdzić przepisy regulujące termin przedawnienia długów tego typu, np. mandat karny – trzy lata.

W przypadku, w którym złożony zostanie do sądu pozew o egzekucję należności, domniemanego dłużnika chroni sąd. Obowiązkiem sądu jest w tym przypadku zweryfikowanie, czy dług nie uległ przedawnieniu.

Informacji na temat posiadanych długów można także szukać w Biurach Informacji Gospodarczej (BIG), takich jak Krajowy Rejestr Długów.

Weryfikacja terminu przedawnienia długu jest obowiązkiem sądu, a nie komornika. Ten ostatni zajmuje się jedynie wyegzekwowaniem prawomocnego wyroku lub nakazu zapłaty. Dług, którego egzekucją zajmuje się komornik, przedawnia się po sześciu latach od ogłoszenia decyzji sądu w tej sprawie.

Mimo to przedawnienie długu u komornika jest najczęściej niemożliwe. Wynika to z faktu, że wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej wiąże się z automatycznym przerwaniem biegu przedawnienia, a każda czynność podjęta przez komornika zeruje upływ terminu. Do przedawnienia długu zwykle nie dochodzi również w przypadku braku możliwości wyegzekwowania długu. Jeżeli komornik zdecyduje o umorzeniu egzekucji, rozpocznie tym samym od nowa sześcioletni termin przedawnienia należności.

Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku długów alimentacyjnych. Również w ich przypadku dłużnicy nie powinni liczyć na przedawnienie zobowiązań. Jednocześnie dla osób, którym należne alimenty nie są płacone, funkcjonuje fundusz alimentacyjny.

Długi wobec banków, instytucji pożyczkowych i firm windykacyjnych przedawniają się po trzech latach. Taki termin przedawnienia dotyczy m.in. zaciągniętych kredytów i pożyczek. Wyjątkiem jest jedynie dług spowodowany niespłaconym debetem na rachunku bankowym, którego termin przedawnienia jest krótszy i wynosi dwa lata.

Instytucje bankowe i windykacyjne prawie nigdy nie dopuszczają jednak do upływu biegu przedawnienia. Ponieważ żyją one z obracania pieniędzmi, bardzo dobrze znają przepisy i pilnują terminów, których upłynięcie mogłoby przynieść im straty.

Nie wszystkie zobowiązania ulegają z czasem przedawnieniu – prawo wymienia w tym zakresie pewne wyjątki. Przede wszystkim, przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia majątkowe, a więc mające określoną wartość pieniężną. Nie będzie podlegać mu więc np. domaganie się wydania przez kogoś określonego oświadczenia.

Ponadto przedawnieniu nie ulegają:

●     roszczenia windykacyjne,

●     roszczenia o zaprzestanie naruszeń związane z prawem własności nieruchomości,

●     roszczenia o zniesienia współwłasności,

●     roszczenia związane z dokonanymi zbrodniami przeciwko ludzkości, zbrodniami wojennymi, ludobójstwem.

Odpowiednie ustawy:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny 2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy 3. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa 4. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń 5. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych

red.