Intercyza – rodzaje, zasady i koszty zawarcia umowy małżeńskiej

● Intercyza to potoczna nazwa majątkowej umowy małżeńskiej. ● Wyróżnia się cztery rodzaje intercyzy: rozszerzenie wspólności majątkowej, ograniczenie wspólności majątkowej, rozdzielność majątkowa i rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. ● Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona przez sąd, a także powstać z mocy prawa. ● Intercyza musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego.

Intercyza to zwyczajowo przyjęta nazwa umowy majątkowej, którą małżonkowie lub przyszli małżonkowie mogą zmienić ustawową zasadę wspólności majątkowej. W świetle prawa, intercyzę można bowiem podpisać w trakcie trwania małżeństwa lub przed jego zawarciem. Rodzaje, zasady i konsekwencje intercyzy określa Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, w Dziale III – Małżeńskie ustroje majątkowe.

Intercyza zawierana jest w formie aktu notarialnego.

Zgodnie z ogólnie przyjętą w polskim porządku prawnym zasadą, z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa, tzw. wspólność ustawowa. Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków wspólnie lub przez jednego z nich w trakcie jej trwania, czyli tzw. majątek wspólny. W szczególności są to wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności, czy też dochody z majątku wspólnego lub majątku osobistego. 

Od majątku wspólnego należy odróżnić majątek osobisty każdego z małżonków. Jest to majątek, który co do zasady nie wchodzi do majątku wspólnego z chwilą zawarcia małżeństwa. Należą do niego przedmioty, prawa i wierzytelności, które enumeratywnie zostały wymienione w art. 33 k.r.o. Jest to m.in. majątek, który został nabyty przed zawarciem małżeństwa, a także nabyty przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę – wyjątek stanowi wyraźna wola spadkodawcy lub darczyńcy.

Na podstawie art. 47 ust. 1 k.r.o. wyróżnić można następujące rodzaje intercyzy:

– rozszerzenie wspólności majątkowej, – ograniczenie wspólności majątkowej, – rozdzielność majątkowa, – rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.

Rozszerzenie wspólności majątkowej polega na włączeniu do majątku wspólnego określonych elementów majątku osobistego małżonka. Ustawodawca określił jednak katalog przedmiotów i praw, na które nie można rozszerzyć wspólności majątkowej. Są to:

– przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny, – prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej, która podlega odrębnym przepisom, – prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać wyłącznie jednej osobie, – wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, chyba że wchodzą one w skład wspólności majątkowej, – wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej małżonków, które są jeszcze niewymagalne.

Ograniczenie wspólności majątkowej to wyłączenie z majątku wspólnego jego określonych składników. Ustawodawca nie wprowadza żadnych ograniczeń w zakresie tego rodzaju intercyzy.

Umowna rozdzielność majątkowa to rodzaj intercyzy, który polega na tym, że małżonkowie nie gromadzą majątku wspólnego. Każdy z nich zachowuje majątek nabyty przed zawarciem umowy i majątek zgromadzony po jej zawarciu, zarządzając nim samodzielnie.

Analizując pojęcie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków wyjaśnić należy, czym jest tzw. dorobek. Za dorobek małżonka uznaje się wzrost wartości majątku po zawarciu umowy majątkowej. W razie ustania rozdzielności majątkowej, małżonek z mniejszym  dorobkiem, może żądać od drugiego wyrównania dorobków poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa. Jeśli strony same nie ustalą, w jaki sposób zostaną wyrównane dorobki, rozstrzyga o tym sąd. 

Od umownej rozdzielności majątkowej należy odróżnić rozdzielność majątkową ustanowioną przez sąd. Może ona zostać orzeczona:

– na wniosek jednego z małżonków, który może żądać jej ustanowienia z ważnych powodów, – na wniosek wierzyciela jednego z małżonków, który musi uprawdopodobnić, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga takiego podziału majątku.

Rozdzielność majątkowa może powstać ponadto z mocy prawa, co ma miejsce w przypadku ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Powstaje ona także w chwili orzeczenia między małżonkami separacji.

W przypadku rozdzielności majątkowej orzekanej przez sąd powstaje ona z dniem wyznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. Ustawodawca dopuszcza jednak w wyjątkowych wypadkach ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Szczególnym powodem jest m.in. separacja faktyczna, która polega na tym, że małżonkowie mimo braku orzeczenia rozwodu żyją w rozłączeniu. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 grudnia 2008 r.

Intercyza nie ma wpływu na dziedziczenie. Jest to bowiem umowa małżeńska, która reguluje majątkowe relacje małżonków w trakcie trwania małżeństwa. 

Zasadą jest, że małżonek odpowiada za długi majątkiem osobistym. Wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków tylko wtedy, gdy zobowiązanie zaciągnięte zostało za zgodą drugiego małżonka. 

Jak zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej wpływa na sytuacje wierzyciela? Wszystko zależy od rodzaju podpisanej intercyzy. Jeżeli podpisana została umowa rozszerzenia wspólności majątkowej, a wierzytelność powstała przed tym faktem, wówczas wierzyciel może żądać zaspokojenia z przedmiotów, które należałyby do majątku osobistego małżonka-dłużnika, gdyby umowy takiej nie zawarł. W przypadku popisania umowy rozdzielności majątkowej należy zaś poinformować o tym swoich wierzycieli. W przeciwnym wypadku mogą działać tak, jakby istniała wspólność majątkowa.

Z punktu widzenia rozwodu umowa rozdzielności majątkowej wpływa na podział majątku. Jeśli została ona zawarta przed ślubem, a tym samym nie powstał majątek wspólny, wówczas każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty. Jeśli ten rodzaj umowy został zawarty w trakcie trwania małżeństwa, to data jej podpisania warunkuje ustalanie majątku wspólnego i osobistego.

ZOBACZ >> Podział majątku po rozwodzie – jak długo trwa i ile kosztuje?

Majątkowa umowa małżeńska zawierana jest w formie aktu notarialnego. Zawierać musi ona określone elementy, w tym:

– imiona i nazwiska stron, – numery PESEL stron, – stan cywilny stron, – adresy zamieszkania oraz adresy do doręczeń, jeśli różnią się od adresu zamieszkania, – rodzaj dokumentu, którym identyfikują się osoby, – szczegółowe postanowienia umowy, – podpisy.

Warto dodać, że w razie zawarcia intercyzy przed ślubem konieczna jest obecność dwóch stron, a w razie umowy zawieranej w trakcie trwania małżeństwa należy przedstawić akt małżeństwa.  

Zobacz >> Taksa notarialna – ile wynosi?

Koszty intercyzy uzależnione są od tego, czy zawierana jest ona przed ślubem, czy w trakcie trwania małżeństwa. Intercyza przed ślubem jest tańsza, a stawka za sporządzenia aktu notarialnego, która ją dokumentuje, wynosi 400 zł taksy notarialnej plus podatek od czynności cywilnoprawnej. W przypadku intercyzy zawieranej po ślubie dokładne koszty zależą od wysokości majątku, które warunkują wysokość taksy notarialnej. 

Akty prawne: Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy Dz. U. 1964 nr 9 poz. 59, Wyrok SN z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 371/08.