Dlaczego w Krakowie tak ciężko się oddycha? Bo jest pechowo położony na mapie

W ramach badań prowadzonych w trakcie pandemii COVID-19 naukowcy z Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH gromadzili dane pochodzące z kilkudziesięciu czujników zlokalizowanych na terenie Krakowa i okolic. Najważniejsze wnioski płynące z badań dotyczą jednoznacznego powiązania położenia Krakowa i zanieczyszczeń powietrza, które w znacznym stopniu są transportowane z sąsiednich gmin.

Jak przekazał w poniedziałek doktor inż. Mateusz Zaręba z zespołu badającego zanieczyszczenia, krakowscy naukowcy zastosowali kompleksowe podejście geostatystyczne do czasoprzestrzennej analizy stężeń pyłu zawieszonego (PM). Dane pochodzą z gęstej sieci czujników firmy Airly i referencyjnych stacji pomiarowych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

- Wyniki wskazują na związek między topografią, zmiennymi meteorologicznymi i stężeniami PM. Głównymi czynnikami są prędkość wiatru i ukształtowanie terenu. Badanie stosunku PM2,5/PM10 pozwoliło na szczegółową analizę przestrzennej migracji zanieczyszczeń, z uwzględnieniem zróżnicowania źródeł - poinformował Zaręba.

Jak konkluduje naukowiec, "badania te wskazują, że niekorzystne położenie Krakowa sprawia, iż jest on podatny na akumulację zanieczyszczeń z sąsiedztwa". - Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w badanym okresie było ogrzewanie paliwami stałymi poza miastem - dodaje. Według badaczy okres pandemii zapewnił wyjątkowe warunki dla obserwacji wpływu ogrzewania paliwem stałym na stężenia PM ze względu na niski poziom zanieczyszczeń związanych z ograniczonym transportem samochodowym.

Naukowcy wskazują, że główne źródła zanieczyszczeń zmieniały się na przestrzeni lat. Na początku lat 70. był to przemysł metalurgiczny. Wraz ze wzrostem liczby ludności miasta udział ogrzewania z paliw kopalnych jako źródła zanieczyszczeń zaczął wzrastać i jest obecnie dominującym źródłem w miesiącach zimowych. W Krakowie obowiązuje całkowity zakaz używania paliw stałych do ogrzewania, więc główne źródła zanieczyszczeń znajdują się poza miastem.

W okresie późnej jesieni, zimy i wczesnej wiosny głównym źródłem zanieczyszczeń pozostaje w Krakowie ogrzewanie paliwem stałym. Drugim głównym czynnikiem jest transport samochodowy, który również zmienia się w zależności od pory roku.

Obecny problem zanieczyszczenia powietrza w Krakowie związany jest z położeniem geograficznym tego miasta – wykazują naukowcy. - Szczególne położenie Krakowa, ograniczonego od północy i południa wzniesieniami, determinuje oś pradoliny Wisły jako główną drogę napływu zanieczyszczeń. Pomimo wielu przepisów zakazujących stosowania paliw kopalnych do ogrzewania, zanieczyszczenia nadal migrują do miasta z lokalizacji zewnętrznych, co w niektóre zimowe dni czyni je jednym z najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie - wyjaśnił kierownik zespołu prof. Tomasz Danek z Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH.

Jak zaznaczył prof. Danek, celem pracy było szczegółowe zbadanie wpływu czynników meteorologicznych i morfologii terenu na zanieczyszczenie powietrza w Krakowie oraz migrację tych zanieczyszczeń metodami geostatystycznymi. - Wyniki badań pokazują, że zanieczyszczenia powietrza w Krakowie w badanym okresie spowodowane było głównie migracją zanieczyszczeń z sąsiedztwa, gdzie dozwolone jest stosowanie paliw kopalnych do ogrzewania - ocenił naukowiec. W badaniach przeanalizowano stężenia PM2.5 i PM10 w Krakowie i gminach ościennych. Ponadto wskazano główne kierunki migracji zanieczyszczeń powietrza w powiązaniu z kierunkiem wiatru.

Wyniki badań zostały opublikowane na łamach czasopisma "Scientific Reports".