Zabieranie majątków pochodzących z przestępstwa oraz walka z przestępczością zorganizowaną - to główne cele projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, które we wtorek przyjęła Rada Ministrów. Do wdrożenia tych przepisów zobowiązuje Polskę prawo unijne.
Jak zapewnia Ministerstwo Sprawiedliwości, nowe prawo poprawi efektywność działań służących pozbawianiu sprawców przestępstw korzyści osiągniętych z popełnienia czynu zabronionego.
Konfiskata rozszerzona
Projekt wprowadza zmiany dotyczące przepadku rozszerzonego (tzw. konfiskata rozszerzona) przez rozszerzenie katalogu przestępstw, wobec których przepadek taki może zostać orzeczony. Chodzi o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej 5 lat.
Wprowadzono również okres 5 lat przed popełnieniem przestępstwa, jako granicę kontroli legalności nabytego mienia przez sprawcę. Oznacza to, że w przypadku skazania za poważne przestępstwo, sprawca będzie musiał wykazać legalność posiadanego majątku w ostatnich 5 latach.
Badanie legalności mienia jest stosowane w wielu krajach i często dotyczy 6 lub 7 lat wstecz, a w Bułgarii jest to nawet 15 lat, licząc od daty wszczęcia postępowania w sprawie przepadku. Regulacja ta ma uderzyć głównie w przestępczość zorganizowaną - wskazuje CIR. Tak jak jest to obecnie, przewidywany jest przepadek zarówno bezpośredniej korzyści z działalności przestępczej, jak i korzyści pośredniej, a więc uzyskanej np. przez zainwestowanie lub przekształcenie korzyści bezpośrednich. Przepadkowi podlegać mają także dobra uzyskane dzięki posiadaniu korzyści z przestępstwa, np. odsetki od lokaty bankowej.
Nielegalny majątek
Zaproponowano także rozwiązania pozwalające orzec przepadek mienia w stosunku do osób trzecich, którym sprawca przekazał mienie nieodpłatnie lub zbył je za kwotę znacznie niższą od jego wartości rynkowej w sytuacji, gdy osoby trzecie wiedziały lub powinny były wiedzieć, że celem tych działań jest uniknięcie konfiskaty. Chodzi o wyeliminowanie sytuacji, w której dochodziło do przepisywania nielegalnie zdobytego majątku na inne osoby, np. rodzinę czy znajomych. To nie jedyna zmiana. Projekt przewiduje bowiem również możliwość skorzystania z instytucji przepadku bez wyroku skazującego. Polega ona na przepadku korzyści z przestępstwa nawet wówczas, gdy postępowanie karne trzeba umorzyć lub zawiesić, np. z powodu śmierci sprawcy albo jego ucieczki.
Autorzy zmian wskazują bowiem, że nie ma powodu, aby spadkobiercy przestępcy korzystali z uzyskanych przez niego nielegalnie korzyści.
Przepadek przedsiębiorstwa
Zgodnie z konstytucyjnymi standardami, przyjęto również możliwość przepadku przedsiębiorstwa nienależącego do sprawcy, które może być uznane za narzędzie przestępstwa. Przepadek będzie mógł nastąpić, jeżeli właściciel przedsiębiorstwa wiedział, że służy ono do popełniania przestępstwa.
CIR wskazuje w komunikacie, że w państwach europejskich takie rozwiązanie jest stosunkowo często stosowane, np. w Wielkiej Brytanii i Włoszech. W tych krajach instytucja ta jest istotnym narzędziem zwalczania przestępczości zorganizowanej, zwłaszcza gospodarczej i podatkowej. Z drugiej strony znowelizowane przepisy gwarantują, że przepadek przedsiębiorstwa nie będzie mógł zostać orzeczony, jeżeli byłoby to niewspółmierne do przestępstwa albo wina właściciela firmy nie jest wielka. Ponadto przepadek nie będzie mógł być orzeczony, jeżeli rozmiar szkody wyrządzonej przestępstwem lub rozmiar ukrytej korzyści nie jest znaczny wobec rozmiarów samego przedsiębiorstwa - czytamy.
Żeby brać w ogóle pod uwagę konfiskatę przedsiębiorstwa, sprawca przestępstwa musi odnieść z niego korzyść o znacznej wartości, a więc powyżej 200 tysięcy złotych.
Oznacza to, że przepadek ten nie będzie miał zastosowania w sytuacji, w której działanie nielegalne stanowi tylko margines działalności danej firmy. Wykluczy to automatyzm w stosowaniu tego środka.
Zamrożenie prewencyjne
Zgodnie z nowymi przepisami prokuratura będzie miała możliwość natychmiastowego zabezpieczenia mienia na potrzeby ewentualnej późniejszej konfiskaty (tzw. zamrożenie prewencyjne), w szczególności gdy istnieje ryzyko wyzbycia się mienia przed wydaniem nakazu zabezpieczenia. Możliwe będzie stosowanie kontroli operacyjnej, w tym podsłuchów, przez policję i inne służby w celu ujawnienia mienia zagrożonego przepadkiem.
Kontrola będzie jednak ograniczona albo przez odwołanie się wyłącznie do przestępstw, wobec których dane służby mają uprawnienia śledcze (np. ABW, CBA), albo przez odniesienie się do przepadku mającego zastosowanie do spraw poważnych (np. policja, prokuratura, wywiad skarbowy).
Zdaniem autorów nowych przepisów rozwiązanie zwiększy skuteczność ujawniania mienia zagrożonego przepadkiem.
Unijna dyrektywa
Do wdrożenia przepisów zawartych w przyjętym przez rząd projekcie ustawy upoważnia Polskę konwencja Rady Europy o konfiskacie dochodów pochodzących z przestępstwa. Obliguje nas do tego także unijna dyrektywa z 2014 r., która przewiduje konfiskatę rozszerzoną, konfiskatę bez wyroku skazującego, a także konfiskatę od osoby innej niż sprawca.
Nowe regulacje mają obowiązywać po 14 dniach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Główne założenia "Konstytucji dla Biznesu" zaprezentowanej przez wicepremiera Mateusza Morawieckiego. Zobacz materiał z programu "Bilans" w TVN24 BiS (17.11.2016):
Autor: mb//ms / Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock