Dwadzieścia lat obowiązywania ustaw o SKOK-ach to czas, w którym na zmianach w prawie ich dotyczących piętno odciskała polityka. Dopiero trzy lata po utworzeniu pierwszej kasy powstała pierwsza całościowa regulacja prawna dotycząca SKOK-ów. Wcześniej kasy działały na podstawie ustawy o związkach zawodowych.
14 grudnia 1995 roku - Sejm II kadencji, zdominowany przez koalicję SLD-PSL, przyjmuje pierwszą ustawę o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Ma ona obowiązywać od 1996 roku. W ustawie są m.in. zapisy, że za "zapewnienie stabilności finansowej kas oraz sprawowanie nadzoru nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności działalności kas z przepisami ustawy" odpowiada Kasa Krajowa SKOK. Również Kasa Krajowa ma reprezentować kasy przed organami administracji państwowej, określać normy dopuszczalnego ryzyka w działalności kas, a także udzielać kasom pożyczek i kredytów. Może również zawieszać działalność kas i ustanawiać w nich zarząd komisaryczny. Taki stan prawny trwa ponad 10 lat. W międzyczasie zmieniają się przepisy dotyczące nadzoru finansowego.
Przełom?
21 lipca 2006 roku - Sejm V kadencji uchwala ustawę o nadzorze nad rynkiem finansowym, zakładającą utworzenie Komisji Nadzoru Finansowego. Komisja ma zebrać w jednym ręku nadzór nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym. Od początku 2008 roku w kompetencjach KNF ma być także nadzór bankowy, znajdujący się dotąd w strukturach NBP. Jednym z głównych twórców ustawy jest PiS-owski wiceminister finansów Cezary Mech, wcześniej szef Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi. Przeciw ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym głosuje ówczesna opozycja na czele z PO, obawiając się zbyt silnej pozycji nowej Komisji, jako "supernadzorcy". Wcześniej jednak posłowie koalicji PiS-Samoobrona-LPR odrzucają poprawkę autorstwa posłów PO, by nowo powstała KNF objęła swoim nadzorem także SKOK-i. Pierwszym przewodniczącym KNF zostaje Stanisław Kluza, przez dwa miesiące minister finansów w rządzie Jarosława Kaczyńskiego. 11 kwietnia 2008 roku - Do Sejmu VI kadencji, w którym koalicję rządzącą stanowią PO i PSL, trafia projekt nowelizacji ustawy o SKOK-ach z 1995 roku, podpisany przez posłów Platformy. Projekt zakłada, że działalność kas i Kasy Krajowej SKOK podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego, a Kasa Krajowa w swojej działalności nadzorczej wobec kas powinna kierować się wytycznymi KNF. KNF miałaby też prawo zawieszać mające problemy kasy, na wniosek Kasy Krajowej. Projektodawcy proponują zawężenie zadań Kasy Krajowej oraz zmianę zasad podziału nadwyżki SKOK. Pierwsze czytanie projektu odbywa się 23 lipca 2008 roku, nie staje się on jednak ustawą - zajmująca się nim podkomisja przerywa pracę na początku 2009 roku. 21 kwietnia 2008 roku - Dziesięć dni po projekcie posłów PO do Sejmu wpływa projekt ustawy o spółdzielniach, będący inicjatywą ustawodawczą prezydenta Lecha Kaczyńskiego. W przepisach przejściowych tego projektu zawarte są artykuły zmieniające ustawę o SKOK-ach z 1995 roku, m.in. zakładające objęcie SKOK-ów nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Pozycja Kasy Krajowej jest jednak silniejsza niż w projekcie posłów PO. To Kasa Krajowa SKOK, zgodnie z propozycją prezydenta, ma np. wykonywać decyzje nadzorcze KNF. Projekt zostaje odrzucony w pierwszym czytaniu 25 lipca 2008 roku, głosami koalicji PO-PSL. Posłowie tych ugrupowań argumentują w debacie, że kwestie SKOK-ów trzeba uregulować w oddzielnym projekcie, a nie dołączać ich do ustawy o spółdzielniach.
Po nowemu
19 marca 2009 roku - Do Sejmu trafia nowy projekt ustawy o SKOK-ach, całkowicie zastępujący ustawę z 1995 roku, również autorstwa PO. Zostaje uchwalony przez Sejm 5 listopada 2009 roku. W myśl ustawy KNF uzyskuje duże uprawnienia nadzorcze wobec SKOK-ów. Zawiera m.in. zapisy, że KNF nie tylko nadzoruje SKOK-i; utworzenie kasy i mianowanie jej władz także wymaga zezwolenia KNF. Ustawa w nowy sposób reguluje też np. minimalne fundusze własne kas. 30 listopada 2009 roku - Prezydent Lech Kaczyński przed podpisaniem kieruje całą ustawę do Trybunału Konstytucyjnego. Zastrzeżenia prezydenta budzą m.in. przepisy, że utworzenie kasy wymaga zezwolenia KNF. Prezydent uważa, że przesłanki odmowy wydania zezwolenia są nieostre. Ponadto - jego zdaniem - ustawa zbyt daleko ingeruje w samorządność i autonomię kas. Kilka dni temu "Gazeta Wyborcza" opisała, jak powstawał tamten wniosek do TK, który przygotowywał ówczesny prawnik prezydenta Lecha Kaczyńskiego, a obecny kandydat PiS na prezydenta Andrzej Duda. Według "GW" Duda nie zamówił wtedy niezależnych ekspertyz w sprawie SKOK-ów, ponieważ wystarczyły mu te sporządzone w interesie Krajowej Kasy SKOK, a które uznawały kontrolę KNF nad SKOK-ami za niekonstytucyjną. Duda miał też wtedy przynieść pozbawioną autorstwa opinię prawną, której fragmenty wstawiono do prezydenckiego wniosku do Trybunału, a także, w czasie prac nad skargą, przyjąć w Pałacu Prezydenckim prezesa Kasy Krajowej Grzegorza Biereckiego i szefa rady nadzorczej SKOK Adama Jedlińskiego.
Decyzja prezydenta
10 marca 2011 r. - Prezydent Bronisław Komorowski decyduje o ograniczeniu skierowanego przez Lecha Kaczyńskiego wniosku do TK, dotyczącego ustawy o SKOK-ach. Komorowski wycofuje zastrzeżenia wobec przepisów ustanawiających nad działalnością SKOK-ów nadzór KNF, choć niektóre pytania poprzednika pozostawia w skardze. 12 stycznia 2012 roku - Trybunał Konstytucyjny uznaje, że dwa przepisy ustawy o SKOK-ach, które zaskarżył prezydent Kaczyński, a pozostawił prezydent Komorowski, są niezgodne z konstytucją. Po usunięciu przez Sejm 25 maja 2012 roku niezgodności z konstytucją wskazanych przez TK ustawa wchodzi w życie. Powoduje to, że w październiku 2012 roku SKOK-i po raz pierwszy trafiają pod "skrzydła" KNF, kierowanej od końca 2011 roku przez Andrzeja Jakubiaka, byłego zastępcy Hanny Gronkiewicz-Waltz na stanowiskach prezesa NBP i prezydenta Warszawy. 19 lipca 2012 roku - Do Sejmu trafia projekt nowelizacji ustawy z 2009 roku, autorstwa Platformy Obywatelskiej. Zakłada on, że w SKOK-ach muszą być takie same gwarancje depozytów, jak w bankach, zwiększa też uprawnienia nadzorcze KNF względem SKOK-ów. Ustawa zostaje uchwalona 19 kwietnia 2013 roku. Prezydent Bronisław Komorowski podpisuje ją, ale w czerwcu 2013 roku kieruje do Trybunału Konstytucyjnego, podobny wniosek składa w TK też grupa posłów.
Najnowszy krok
9 lutego 2015 roku - Ministerstwo Finansów kieruje do konsultacji kolejną nowelizację ustawy o SKOK-ach i o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Ma on dostosować obecne przepisy do zasad udzielania pomocy publicznej w UE. "Istotą rozwiązań zawartych w projekcie jest dostosowanie przepisów regulujących procesy restrukturyzacji spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do zasad udzielania pomocy publicznej instytucjom kredytowym, określonych w komunikatach Komisji Europejskiej" - argumentuje MF.
Według resortu zmiany mają zapewnić otwartą i konkurencyjną procedurę przejęcia kasy dla wszystkich krajowych oraz zagranicznych instytucji kredytowych. Projekt zostaje negatywnie zaopiniowany przez Kasę Krajową SKOK m.in. dlatego, że "w wyniku projektowanych zmian kasy będą mogły być przejmowane nie tylko, jak do tej pory, przez banki krajowe, lecz również przez banki zagraniczne". "Rozwiązania te uniemożliwiają zastosowanie najbardziej pożądanego sposobu rozwiązania problemów, z jakimi borykają się kasy, jakim byłaby ich autosanacja" - głosi opinia Kasy Krajowej SKOK wobec projektu.
Autor: mn / Źródło: PAP