Asystent rodziny – kiedy jest przydzielany rodzinie i jakie są jego zadania

● Asystent rodziny to przydzielony przez gminę pracownik, którego zadaniem jest wspieranie rodzin przeżywających trudności wychowawcze, opiekuńcze i życiowe. ● Zadania i sposób przydzielania asystenta rodziny potrzebującym rodzinom reguluje ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. ● Plan pracy asystenta rodziny powinien zawierać pełen zakres podejmowanych działań, których celem jest przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych rodziny oraz określać terminy realizacji tych celów i ich zakładane efekty. 

Asystent rodziny to zawód, który wprowadziła ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Zadaniem asystenta rodziny jest pomoc rodzinom z problemami wychowawczymi i zmiana systemu opieki nad dziećmi, które nie przebywają pod opieką rodziców. Asystent rodziny prowadzi pracę z rodziną w miejscu jej zamieszkania lub w innym miejscu wskazanym przez rodzinę. 

Asystent rodziny może pracować jednocześnie z więcej niż jedną rodziną (nie więcej jednak niż z piętnastoma), jest to uzależnione do stopnia trudności konkretnych przypadków. 

O zawodzie asystenta rodziny mówi Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Zgodnie z jej zapisami asystentem rodziny może być osoba, która: 

– ma wykształcenie wyższe na kierunku pedagogika, psychologia, socjologia, nauki o rodzinie, praca socjalna; – ma wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku, szkolenie z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną albo studia podyplomowe obejmujące zakres programowy szkolenia oraz co najmniej roczny staż pracy z dziećmi lub rodziną; – ma wykształcenie średnie i szkolenie z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną oraz co najmniej trzyletni staż pracy z dziećmi lub rodziną;  – nie jest i nigdy nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej, nie ma zawieszonej ani ograniczonej władzy rodzicielskiej;  – wypełnia obowiązek alimentacyjny, jeśli ma taki obowiązek z tytułu egzekucyjnego;  – nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.

Zadania asystenta rodziny określa art. 15 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Do zadań asystenta rodziny należy: 

– opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym, – opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej,  – wspieranie aktywności społecznej rodzin, – motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, – motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych,  – udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych, – podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin,  – prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci; – prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną,  – dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny (przynajmniej co pół roku), – monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu z nią pracy, – sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach, – współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny. 

Do zadań asystenta rodziny należy także udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w:

– prawidłowym prowadzeniu gospodarstwa domowego,  – rozwiązywaniu problemów socjalnych, psychologicznych; wychowawczych z dziećmi, – poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej. 

W planie pracy asystent rodziny określa cel główny pracy z rodziną oraz cele szczegółowe, długoterminowe, wraz z efektem, który mają odnieść. Ponadto w planie pracy asystenta rodziny znajduje się lista działań długo- i krótkoterminowych, które mają pomóc w osiągnięciu wspomnianych celów, przewidziany termin ich wykonania oraz dane osoby odpowiedzialnej za ich wykonanie.

Plan pracy asystenta rodziny jest długofalowy, średni okres pracy z daną rodziną to dwa lub trzy lata. Jeśli jednak rodzina nie współpracuje z asystentem i nie wykazuje zainteresowania taką współpracą, możliwe jest wcześniejsze jej zakończenie. 

Asystent rodziny, w związku z wykonywaniem swoich zadań, ma prawo do: 

– wglądu do dokumentów zawierających dane osobowe członków rodziny, niezbędne do prowadzenia pracy z rodziną; – występowania do właściwych organów władzy publicznej, organizacji oraz instytucji o udzielenie informacji  niezbędnych do udzielenia pomocy rodzinie;  – przedstawiania właściwym organom władzy publicznej, organizacjom oraz instytucjom ocen i wniosków, które mają zapewnić skuteczną ochronę praw rodzin;  – wzmacniania swoich kompetencji poprzez korzystanie z odpowiedniego poradnictwa.

Asystent rodziny nie może łączyć swojej pracy z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego w gminie, w której wykonuje swoją pracę jako asystent. Nie może też prowadzić żadnych postępowań z zakresu świadczeń realizowanych przez gminę, np. świadczeń z pomocy społecznej, rodzinnych, z funduszu alimentacyjnego itp. 

Asystenta rodziny przydziela gmina. Jeśli ośrodek pomocy społecznej zostanie poinformowany o rodzinie, która ma trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych nad niepełnoletnimi dziećmi, zleci przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Na jego podstawie, jeśli potwierdzi istnienie problemu, kierownik ośrodka pomocy społecznej przekazuje kwestionariusz asystentowi rodziny.

Akt prawny: Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej: