Zatory płatnicze. Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych

● Zatory płatnicze wpływają negatywnie na codzienne życie firmy: blokują potencjał rozwojowy przedsiębiorstwa, np. poprzez przesunięcie środków przeznaczonych na szkolenia na zakup materiałów niezbędnych do utrzymania ciągłości procesów w firmie. W skrajnych przypadkach oznaczają opóźnienia w wypłacie wynagrodzeń, a w ostateczności – bankructwo biznesu.

● Kwestię zatorów płatniczych reguluje ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Dotyczy sześciu grup podmiotów i przedsiębiorstw.

● Termin zapłaty w transakcjach między równorzędnymi przedsiębiorcami prywatnymi (poza wyjątkami) nie może przekraczać 60 dni. Termin zapłaty w transakcjach, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny (poza wyjątkami), nie może przekraczać 30 dni.

● Wierzyciel może domagać się odsetek, gdy wypełnił swoje zobowiązanie, czyli wykonał usługę, czy dostarczył towar, ale nie otrzymał zapłaty w terminie. Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych określa obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii.

Zator płatniczy ma miejsce w sytuacji, gdy przedsiębiorca nie otrzymuje od swojego kontrahenta pieniędzy na czas. Zator płatniczy można zdefiniować jako nieterminowe wywiązywanie się z płatności odroczonych, opóźnienia w płaceniu kontrahentom.

Według badań przeprowadzonych przez BIG InfoMonitor, w IV kwartale 2018 roku odsetek firm, których kontrahenci opóźniali płatności o 60 dni i więcej, było prawie 54 proc. Paradoksalnie, sytuacja uległa poprawie wraz z pandemią COVID-19. Obecnie (dane za I kwartał 2022 roku) na pytanie, czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy firma miała klientów opóźniających rozliczenia przez ponad 60 dni, twierdząco odpowiedziało 33 proc. z 500 ankietowanych małych i średnich przedsiębiorstw.

W komentarzu do Ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (pod redakcją dr. Katarzyny Menszig-Wiese) przedstawiono negatywne skutki zatorów płatniczych. Brak należnych pieniędzy na koncie przedsiębiorcy w terminie oznacza m.in.:

- niewykorzystanie potencjału rozwojowego firmy, - opóźnienia wynagrodzeń, - osłabienie inwestycji, - ograniczanie inwestycji, - podnoszenie cen produktów i usług, - koszty związane z poszukiwaniem nowych źródeł finansowania, - trudności z wprowadzaniem na rynek nowych produktów, - negatywny wpływ na sytuację społeczno-ekonomiczną państwa.

Ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych:

- określa szczególne uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika w związku z terminami zapłaty w transakcjach handlowych, - określa skutki niewykonania w/w obowiązków oraz postępowania w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.

Jej celem jest skuteczne zmniejszanie zatorów płatniczych i przeciwdziałanie ich negatywnym skutkom.

Tzw. Ustawa o zatorach płatniczych (Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych) dotyczy 6 grup podmiotów i przedsiębiorstw:

- przedsiębiorcy, - działalność nieewidencjonowana, - podmioty zobowiązane do stosowania przepisów Prawa zamówień publicznych, - osoby wykonujące wolny zawód, - oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych, - przedsiębiorcy z państw Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.

Ustawa stanowi, że jej przepisy stosuje się w transakcjach pomiędzy podmiotami wyżej wymienionymi – oznacza to, że wszystkie strony transakcji muszą należeć do którejś z grup powyższego katalogu.

Termin zapłaty w transakcjach między równorzędnymi przedsiębiorcami prywatnymi (na przykład dwie firmy średnie) nie może przekraczać 60 dni, chyba że strony w umowie wyraźnie ustaliły inny termin, a wierzycielem nie jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca i ustalenie dłuższego terminu nie jest wobec niego rażąco nieuczciwe.

Termin zapłaty w transakcjach, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, nie może przekraczać 30 dni. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy wydłużenie terminu jest obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy. Wtedy jednak wydłużony termin nie może przekroczyć 60 dni.

Dla publicznych podmiotów leczniczych ustawodawca przewidział co do zasady termin 60 dni.

ZOBACZ TEŻ: Trzy miliony złotych kary dla spółki z branży farmaceutycznej

Wierzyciel może domagać się odsetek, gdy wypełnił swoje zobowiązanie, czyli wykonał usługę, czy dostarczył towar, ale nie otrzymał zapłaty w terminie. Podstawą do obliczenia odsetek ustawowych jest wysokość procentowej stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego powiększonej o:

- 8 punktów procentowych w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - 10 punktów procentowych w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot niepubliczny lub podmiot publiczny niebędący podmiotem leczniczym.

Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Rozwoju i Technologii z 27 czerwca 2022 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r., wynosi:

14 proc. w stosunku rocznym - w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym; 16 proc. w stosunku rocznym - w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.

Co istotne, w transakcjach, gdzie dłużnikiem jest podmiot publiczny nie można ustalić odsetek wyższych niż przewiduje to ustawa.

Jak podaje Główny Urząd Statystyczny, w I kwartale 2022 roku zarejestrowano 92 882 przedsiębiorstw, czyli o 10,3% więcej niż w I kwartale 2021 roku (wtedy zarejestrowano 84 223 podmiotów). Najwięcej zarejestrowanych firm to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (80,42 proc.), spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (16,65 proc.), spółki cywilne (1,41 proc.).

W tym samym czasie (I kwartał 2022) odnotowano 88 upadłości, o 30,2% mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego.

ZOBACZ TEŻ: Tyle przeciętnie zarabiają Polacy. Nowe dane GUS

Źródła: biznes.gov.pl GUS Internetowy System Aktów Prawnych sip.legalis.pl Komentarz do Ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (red. K. Menszig-Wiese)