Wadium – ile wynosi i w jakiej sytuacji przepada 

● Wadium to określone w sumie pieniędzy lub zabezpieczeniu jej zapłaty zabezpieczenie przed uchyleniem się wykonawcy od zawarcia umowy. ● Żądanie wadium w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego nie jest obowiązkowe. ● Wysokość wadium określa zamawiający, przy czym nie może być ona wyższa niż trzy procent wartości zamówienia w przypadku postępowań unijnych, a w przypadku postępowań krajowych – niż półtora procent wartości zamówienia. ● Wadium należy wnieść przed upływem terminu składania ofert.  ● W wypadkach określonych w ustawie wadium podlega zwrotowi. Ustawodawca zakłada też wypadki zatrzymania wadium.

Przepisy, które regulują zasady wnoszenia i zwrotu, wysokość czy formę wadium w przetargach, zawarte zostały w Ustawie z dnia 11 września 2019 roku – Prawo zamówień publicznych. Warto zauważyć, że ustawa ta zastąpiła dotychczas obowiązujące Prawo zamówień publicznych z 2004 roku, wprowadzając wiele istotnych zmian, w tym dotyczących instytucji wadium. 

Mimo nowej regulacji, ustawodawca nie zawarł w Prawie zamówień publicznych definicji wadium. Szukając odpowiedzi na pytanie: czym jest wadium, należy sięgnąć więc do przepisów Kodeksu cywilnego. W myśl art. 70⁴ § 1 k.c. w warunkach przetargu albo aukcji można zastrzec, że przystępujący powinien wpłacić organizatorowi określoną sumę albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty, pod rygorem nieważności. Wadium jest to zatem określona suma albo zabezpieczenie jej zapłaty wpłacane tytułem zabezpieczenia. 

Zgodnie z przepisami żądanie wniesienia wadium nie jest obowiązkowe. Nie ma tu znaczenia wartość zamówienia, czy też tryb, w jakim jest ono przeprowadzane. To od decyzji zamawiającego zależy, czy będzie żądał od wykonawców jego wniesienia, czy też nie.

W przypadku gdy zamawiający zdecyduje o konieczności wniesienia wadium, wówczas zgodnie z przepisami wadium może być wniesione w jednej lub w kilku formach, tj. w:

– pieniądzu, – gwarancjach bankowych, – gwarancjach ubezpieczeniowych, – poręczeniach udzielanych przez określone podmioty wskazane w Ustawie z dnia 9 listopada 2000 roku o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (w art. 6b ust.5 pkt 2 ustawy). 

O formie wniesienia wadium decyduje wykonawca.

W przypadku gdy wadium wnoszone jest w pieniądzu, wówczas wykonawca wpłaca je przelewem na rachunek bankowy wskazany przez zamawiającego. Wadium w takiej formie przechowywane jest przez zamawiającego na rachunku bankowym. Jeżeli zaś wykonawca wnosi wadium w formie gwarancji lub poręczenia, to przekazuje ich oryginały w postaci elektronicznej zamawiającemu.

Wysokość wadium zostaje określona przez zamawiającego. Przy czym, w przypadku tzw. postępowań unijnych – czyli postępowań powyżej progu unijnego – może ono wynosić nie więcej niż trzy procent wartości zamówienia. W odniesieniu do postępowań krajowych wysokość wadium nie może być zaś wyższa niż półtora procent wartości zamówienia.

Warto dodać, że jeżeli zamawiający dopuszcza składanie ofert częściowych lub udziela zamówienia w częściach, wówczas określa kwotę wadium dla każdej z tych części.

W związku z procentowym wskazaniem możliwej żądanej wysokości wadium pojawia się pytanie: czy wadium liczone jest od kwoty netto czy brutto? Zgodnie z art. 28 p.z.p. podstawą ustalania wartości zamówienia jest całkowite szacunkowe wynagrodzenie wykonawcy bez podatku od towarów i usług.

Wadium wnieść należy przed upływem terminu składania ofert. Zasadą jest nieprzerwane utrzymywanie wadium aż do dnia upływu terminu związania ofertą. Wyjątki wskazane zostały i szczegółowo opisane w art. 97 ust. 5 p.z.p.

W związku z koniecznością wniesienia wadium pojawia się pytanie: czy wadium jest zwrotne? Zgodnie z przepisami – tak. Warto zauważyć także, że obecne ich brzmienie wprowadziło zasadnicze zmiany względem art. 46 p.z.p., który to przepis w poprzednio obowiązującej ustawie regulował kwestie zwrotu i zatrzymywania wadium.

W myśl obecnie obowiązujących przepisów zamawiający zwraca wadium niezwłocznie, jednak nie później niż w ciągu siedmiu dni od wystąpienia jednej z okoliczności, tj.:

– upływu terminu związania ofertą, – zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego, – unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia, przy czym wyjątkiem jest sytuacja, gdy nie zostało rozstrzygnięte odwołanie na czynność unieważnienia albo upłynął termin do jego wniesienia.  

Ponadto wykonawca może złożyć wniosek o zwrot wadium w następujących okolicznościach:

– wycofał on ofertę przed upływem terminu składania ofert, – jego oferta została odrzucona, – wybrana została najkorzystniejsza oferta, przy czym w takiej sytuacji o zwrot wadium nie może wnioskować wykonawca, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza, – postępowanie unieważniono, w przypadku gdy nie zostało rozstrzygnięte odwołanie na czynności unieważnienia albo nie upłynął termin do jego wniesienia.

W takim wypadku zamawiający dokonuje zwrotu wadium niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia złożenia wniosku.

Warto zauważyć, że złożenie wniosku o zwrot wadium powoduje rozwiązanie stosunku prawnego z wykonawcą wraz z utratą przez niego prawa do korzystania ze środków ochrony prawnej.

Ustawodawca przewidział także sytuacje, w których wadium zostaje zatrzymane. Zamawiający zatrzymuje je, jeżeli:

– wykonawca w odpowiedzi na wezwanie nie złożył podmiotowych środków dowodowych lub przedmiotowych środków dowodowych z przyczyn leżących po jego stronie, a także innych dokumentów lub oświadczeń lub nie wyraził zgody na poprawienie omyłki w ofercie, co spowodowało brak możliwości wybrania złożonej przez niego oferty jako najkorzystniejszej, – wykonawca, którego oferta została wybrana, odmówił podpisania umowy na warunkach określonych w ofercie lub nie wniósł wymaganego zabezpieczenia należytego wykonania umowy, – zawarcie umowy stało się niemożliwe z przyczyn leżących po stronie wykonawcy, którego oferta została wybrana.

W przypadku licytacji komorniczej pojęcie „rękojmia”, która warunkuje przystąpienie do niej, używane jest potocznie zamiennie z pojęciem „wadium”.

Akt prawny: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93, Ustawa z dnia 9 listopada 2000 roku o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Dz. U. 2000 nr 109 poz. 1158, Ustawa z dnia 11 września 2019 roku Prawo zamówień publicznych Dz. U. 2019 poz. 2019.