Badali ją już starożytni Egipcjanie, Wisława Szymborska poświęciła jej wiersz, a matematyk William Shanks przez 15 lat wyliczał 707 cyfr jej rozwinięcia. Dzięki pomocy komputerów dziś znamy ich już 2,7 bln. Dzisiaj obchodzimy dzień liczby pi.
Pi, zwana też ludolfiną, jest jedną z pierwszych odkrytych przez człowieka liczb niewymiernych. Oznacza stosunek długości obwodu koła do długości jego średnicy. Jest też pierwszą literą greckiego słowa "perimetron", oznaczającego obwód. Datę 14 marca na Dzień Liczby Pi wybrano nieprzypadkowo - w Stanach Zjednoczonych zapisuje się ją jako 3.14, tak jak przybliżoną wartość ludolfiny.
15 lat obliczeń
Jako pierwszy wartość liczby pi z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku obliczył najprawdopodobniej Archimedes w III w. p.n.e. Jednak odkryli ją ci, którzy wymyślili koło, czyli Sumerowie. Informacje o pi znajdują się też w Piśmie Świętym, bo liczba ta pojawia się przy okazji budowy świątyni Salomona. Pi badali również Egipcjanie, którzy podawali, że jest to 16/9 podniesione do kwadratu, co było już dosyć dokładnym przybliżeniem tej liczby.
Na początku XVII wieku niemiecki matematyk Ludolph van Ceulen, podał jej rozwinięcie z dokładnością do 35 miejsc po przecinku. Po śmierci uczonego liczbę pi wyryto na jego nagrobku i właśnie od jego imienia bywa ona nazywana "ludolfiną". Pod koniec XIX wieku brytyjski matematyk amator William Shanks obliczył wartość pi z dokładnością do 707 miejsc po przecinku. Ponieważ obliczenia prowadził ręcznie, osiągnięcie to zajęło mu 15 lat.
2,7 bln miejsc po przecinku
Współcześni pasjonaci matematyki mają ułatwione zadanie. W styczniu 2010 roku francuski informatyk Fabrice Bellard ogłosił, że obliczył liczbę pi do prawie 2,7 bilionów miejsc po przecinku. Rekordowych obliczeń dokonał na domowym komputerze. Poprzedni rekord - należący do Japończyka Daisuke Takahashi z Uniwersytetu Sukuba - pobił o około 123 miliardy miejsc po przecinku.
Pi to jedyna liczba, która ma swoje święto. Po raz pierwszy Dzień Liczby Pi obchodzono w 1988 roku w San Francisco. Do dziś w Stanach Zjednoczonych cieszy się ono dużą popularnością. Z tej okazji pieczone są tam okrągłe placki ("pie" wymawia się podobnie do "pi") i dyskutuje się o dziwnych właściwościach liczby Pi.
Gdzie świętować w Polsce
Naukowe atrakcje z okazji Dnia Liczby Pi zorganizowały wybrane polskie uczelnie. Po raz szósty obchody święta liczby Pi organizują: Instytut Matematyki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach oraz Studenckie Koło Naukowe Rozmaitości. Na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach organizowany jest ósmy festiwal nauk ścisłych i przyrodniczych.
Na Politechnice Krakowskiej, w budynku Wydziału Fizyki, Matematyki i Informatyki ma być bity rekord rozwinięcia liczby pi. Zgłoszone wcześniej osoby będą podawały rozwinięcie pi z pamięci.
Atrakcje z okazji Dnia Liczby Pi 15 i 16 marca będą czekały na gości Centrum Hewelianum w Gdańsku. Odwiedzający placówkę poznają sposoby na samodzielne wyznaczanie wartości pi przy użyciu sznurka lub... patyczków. Na uzdolnionych manualnie czekają z kolei warsztaty z tworzenia pi-biżuterii lub specjalna pi-kolorowanka sporządzona na 10-metrowym arkuszu papieru. Z kolei utalentowani muzycznie będą mogli zagrać liczbę Pi na specjalnym instrumencie wykonanym z rurek.
A tak liczba pi zainspirowała polską noblistkę Wisławę Szymborską:
"Liczba pi" Podziwu godna liczba pi trzy koma jeden cztery jeden. Wszystkie jej dalsze cyfry też są początkowe, pięć dziewięć dwa ponieważ nigdy się nie kończy. Nie pozwala się objąć sześć pięć trzy pięć spojrzeniem osiem dziewięć obliczeniem siedem dziewięć wyobraźnią, a nawet trzy dwa trzy osiem żartem, czyli porównaniem cztery sześć do czegokolwiek dwa sześć cztery trzy na świecie. Najdłuższy ziemski wąż po kilkunastu metrach się urywa podobnie, choć trochę później, czynią węże bajeczne. Korowód cyfr składających się na liczbę pi nie zatrzymuje się na brzegu kartki, potrafi ciągnąc się po stole, przez powietrze, przez mur, liść, gniazdo ptasie, chmury, prosto w niebo, przez całą nieba wzdętość i bezdenność. O, jak krótki, wprost mysi, jest warkocz komety! Jak wątły promień gwiazdy, że zakrzywia się w lada przestrzeni! A tu dwa trzy piętnaście trzysta dziewiętnaście mój numer telefonu twój numer koszuli rok tysiąc dziewięćset siedemdziesiąty trzeci szóste piętro ilość mieszkańców sześćdziesiąt pięć groszy obwód w biodrach dwa palce szarada i szyfr, w którym słowiczku mój a leć, a piej oraz uprasza się zachować spokój, a także ziemia i niebo przeminą, ale nie liczba pi, co to to nie, ona wciąż swoje niezłe jeszcze pięć, nie byle jakie osiem, nieostatnie siedem, przynaglając, ach, przynaglając gnuśną wieczność do trwania.
Autor: js/rp / Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock / CC