Kalendarz pylenia – co teraz pyli?

Kalendarz pylenia przedstawia, w których miesiącach stężenie poszczególnych pyłków jest największe, a w których najmniejsze. Objawy schorzeń alergicznych wywoływanych przez alergeny pyłku roślin występują sezonowo, a ich nasilenie związane jest ze zwiększonym stężeniem tych alergenów w powietrzu[1].

To przydatne narzędzie informacyjne, które umożliwia osobom cierpiącym z powodu alergii podjęcie odpowiednich działań, mających na celu ograniczenie ekspozycji na dokuczliwe alergeny lub ewentualne zastosowanie terapii farmakologicznej.

Pyłki roślin zaliczane do grupy alergenów wziewnych (aeroalergenów) są w Polsce i innych krajach Europy najczęstszą przyczyną alergii sezonowych. W skład pyłku roślin wchodzą liczne substancje odżywcze, w tym również białka, które uznawane są za główny czynnik wywołujący alergię powietrzopochodną[2].

Ziarenka pyłków w okresie pylenia roznoszone są przez wiatr lub owady i drogą wziewną trafiają do organizmu człowieka. U alergików zetknięcie z alergenem wywołuje nieprawidłową reakcję układu immunologicznego, polegającą na wytworzeniu przeciwciał – m.in. immunoglobuliny klasy E (IgE), które w konsekwencji doprowadzają do uwolnienia mediatorów stanu zapalnego (m.in. histaminy) oraz pobudzenia limfocytów T.

Zgodnie z najnowszymi badaniami reakcja alergiczna na białka pyłków wynika w dużej mierze z podobieństwa pomiędzy epitopami (determinanty antygenowe, fragmenty antygenu łączące się bezpośrednio z przeciwciałem), białkami pyłków a epitopami białka pasożytów. U osoby predysponowanej do alergii zetknięcie z pyłkiem wywołuje nieprawidłową odpowiedź odpornościową organizmu, która generalnie ukierunkowana jest właśnie na pasożyty[3].

Najbardziej charakterystyczne objawy alergii sezonowej występują miejscowo i obejmują różne narządy, tkanki oraz układy:

nos – katar sienny, zatkany nos, uporczywe kichanie,

oczy – alergiczne zapalenie spojówek, zaczerwienienie, swędzenie, łzawienie,

układ oddechowy - skurcz oskrzeli, świsty, trudność w oddychaniu, ataki astmy, kaszel,

głowa – bóle głowy i zatok (często powiązane z katarem siennym),

skóra – pokrzywka, egzema, obrzęk, swędzenie miejsc zmienionych chorobowo,

układ pokarmowy – biegunka, bóle brzucha, nudności i wymioty.

W skrajnych przypadkach reakcja alergiczna może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, a nawet śmierci[4].

Najczęstszą przyczyną występowania schorzeń alergicznych na terenie naszego kraju są alergeny pyłków traw, chwastów oraz drzew. Najdłużej, bo przez okres około 3,5 miesiąca, w powietrzu utrzymuje się pyłek traw[5].

W Polsce wyróżnia się 160 gatunków traw[6], a do głównych alergenów należą między innymi: wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa i żyto[7]. Jednym z głównych alergenów pyłkowych wśród chwastów jest bylica, która wywołuje reakcje alergiczne aż u 16 procent osób uczulonych[8].

Innym chwastem, który odpowiada za rozwój alergii, jest ambrozja. Jeszcze do niedawna roślina ta nie występowała w Europie i była przyczyną pyłkowicy głównie w Ameryce Północnej. W ostatnich latach zaobserwowano jednak jej występowanie na naszym kontynencie, w tym również w zachodniej i południowo-wschodniej Polsce[9].

Istotną grupę aeroalergenów w naszym kraju stanowią również pyłki drzew – głównie brzozy, leszczyny, jesionu, wierzby, olchy i dębu. Pyłek brzozy jest jednym z głównych alergenów odpowiedzialnych za występowanie alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek, zaraz po pyłku bylicy i traw[10].

Posługując się kalendarzem pylenia możesz sprawdzić kiedy występuje pylenie traw, brzozy, sosny, topoli, bylicy itp.

W Polsce sezon pylenia rozpoczyna się już na początku lutego, a czasem nawet pod koniec stycznia, kiedy to w powietrzu pojawiają się pyłki olchy i leszczyny. W kwietniu występuje wysokie stężenie pyłku brzozy, w maju innych drzew liściastych (np. dębów), w czerwcu i lipcu pyłków traw, a w sierpniu i wrześniu chwastów (głównie bylicy)[11].

Wyższe ryzyko wystąpienia alergii na pyłki roślin obserwuje się w zurbanizowanych środowiskach miejskich. Jest to związane między innymi z zanieczyszczeniem powietrza, które zwiększa alergogenność pyłku, a ponadto wpływa negatywnie na funkcjonowanie układu odpornościowego ludzi i zwierząt. Mieszkańcy miast są więc znacznie bardziej narażeni na wystąpienie objawów alergicznych niż mieszkańcy wsi.

Co ciekawe, różnice dotyczące częstotliwości występowania alergii obserwuje się również w różnych regionach poszczególnych miast – liczba osób uczulonych jest zwykle wyższa w centrum miasta niż na jego obrzeżach[12].

Okres pylenia poszczególnych roślin uzależniony jest od warunków klimatycznych oraz regionu geograficznego. Pylenie traw i drzew rozpoczyna się najwcześniej w Polsce południowo-zachodniej, a najpóźniej w północno-wschodniej. Z kolei pylenie chwastów rozpoczyna się zwykle w południowo-wschodnim rejonie kraju[13]. Za miesiące wolne od pylenia roślin uznaje się październik, listopad i grudzień.

Kalendarz pylenia roślin jest zbiorem informacji dotyczących stężenia pyłków roślin w powietrzu w poszczególnych okresach roku i regionach geograficznych. Opracowywany jest co roku na podstawie danych zgromadzonych przez Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych (OBAS).

OBAS działa w Polsce od 1990 roku i zajmuje się monitorowaniem stężenia pyłków oraz zarodników grzybów mikroskopowych[14]. Korzystanie z kalendarza pyleń umożliwia alergikom między innymi ograniczenie ekspozycji na alergeny oraz stosowanie w odpowiednim okresie leków antyalergicznych, przede wszystkim leków antyhistaminowych. Ze względu na zróżnicowanie stężenia pyłków w powietrzu w poszczególnych miastach Polski bardzo ważne jest czerpanie informacji na temat pylenia poszczególnych roślin z kalendarzy opracowanych dla danego regionu kraju[15].

Dowiedz się więcej na http://www.alergia-allegra.pl/kalendarz.html

Autor: dr Barbara Piękosz-Orzechowska