Alergia u dzieci – objawy, rozpoznawanie, przyczyny, leki

Alergia u dzieci pojawia się coraz częściej i staje się coraz powszechniejszym problemem. W ostatnich latach zaobserwowano znaczny wzrost zachorowań na choroby alergiczne u dzieci, w tym również u niemowląt. Objawy alergii u najmłodszych najczęściej występują pod wpływem alergenów wziewnych i pokarmowych. Znacznie rzadziej obserwuje się u dzieci reakcje alergiczne spowodowane ukąszeniem przez owady, alergenami kontaktowymi lub stosowanymi lekami[1].

Wielu rodziców traktuje pierwsze oznaki alergii u dziecka jako objaw infekcji, co w konsekwencji prowadzi często do niepotrzebnej kuracji antybiotykowej, która obciąża organizm malucha. Jak zatem rozpoznać u dziecka alergię?

W ostatnich dwóch dekadach zaobserwowano znaczny wzrost występowania chorób alergicznych, który w krajach wysokorozwiniętych ma już znamiona epidemii. W ramach programu ECAP (Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce) przeprowadzono badania dotyczące występowania alergii u dzieci w dwóch kategoriach wiekowych – 6-7 lat oraz 13-14 lat. Ustalono, że na choroby alergiczne cierpi 13% dzieci w wieku od 6 do 7 lat i 11% dzieci w wieku od 13 do 14 lat.

Alergiczny nieżyt nosa stwierdzono u 24% dzieci w wieku 6-7 lat i 30% dzieci w wieku 13-14 lat, astmę u 11% i atopowe zapalenie skóry u 9% dzieci w obu grupach wiekowych[2]. Główne czynniki ryzyka zachorowań na alergie dzieli się na osobnicze (w tym między innymi predyspozycje genetyczne) oraz środowiskowe[3].

Na rozwój alergii wpływa również zanieczyszczenie środowiska, palenie papierosów (czynne lub bierne), stężenie alergenów w powietrzu oraz infekcje wirusowe. Zauważa się także istotne różnice w częstości występowania chorób alergicznych w różnych strefach klimatycznych i geograficznych[4].

Jakie są przyczyny powstawania alergii u dzieci? Choroby alergiczne najczęściej występują w zurbanizowanych środowiskach miejskich, co zwykle jest mocno powiązane z większym zanieczyszczeniem powietrza na tych obszarach. Dzieci mieszkające na wsi znacznie rzadziej zapadają na alergie. W obrębie poszczególnych miast można też zauważyć różnice w tendencji do występowania alergii u dzieci, która jest zwykle wyższa w centrum niż na peryferiach[5].

Ważnym czynnikiem, mającym wpływ na występowanie alergii, są predyspozycje genetyczne. Ich wpływ wykazano w astmie, alergicznym nieżycie nosa, a także innych chorobach alergicznych. Na alergię dużo bardziej narażone są dzieci palaczy – palenie jest bardzo często przyczyną występowania astmy i świszczącego oddechu u najmłodszych.

Na wzrost częstości chorób alergicznych u dzieci (zwłaszcza atopii i alergicznego nieżytu nosa) wpływ ma również poprawa warunków higienicznych w krajach rozwiniętych. Wiąże się to między innymi z różnicami w diecie, czy też rzadszym i mniejszym kontaktem ze zwierzętami niż w krajach uboższych. Są to również jedne z czynników wpływających na częstsze występowanie alergii w miastach niż na wsi[6][7].

Dzieci najczęściej narażone są na działanie alergenów wziewnych i pokarmowych. Alergeny wziewne dzieli się na zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne. Pierwsze występują w środowisku zewnętrznym i są to pyłki roślin (drzew, chwastów i traw) oraz zarodniki grzybów pleśniowych. Do najczęściej uczulających alergenów zewnętrznych należą: pyłki brzozy, bylicy oraz traw.

Na kontakt z alergenami wewnątrzpochodnymi dziecko narażone jest przede wszystkim w domu. Są to przede wszystkim alergeny kurzu, roztocza, pleśni, lateks, a także alergeny zwierzęce – koty, psy, drobne gryzonie, karaluchy[8]. W okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa najczęstszym źródłem alergii są alergeny pokarmowe[9].

Podatność na alergie pokarmowe u bardzo małych dzieci tłumaczy się niedojrzałością układu immunologicznego i przewodu pokarmowego, różnicami w składzie i jakości flory jelitowej, a także mniejszym wydzielaniem kwasu żołądkowego niż u osób dorosłych[10]. Wśród głównych alergenów pokarmowych wymienia się mleko krowie, jaja kurze, orzechy, skorupiaki i ryby, przy czym u bardzo małych dzieci za alergię pokarmową zazwyczaj odpowiada białko mleka krowiego[11][12].

U dzieci, które nie ukończyły pierwszego roku życia, najczęściej występuje alergia pokarmowa. Szacuje się, że na białko mleka krowiego uczulonych jest 2,7% niemowląt karmionych sztucznie i 1,8 karmionych naturalnie.

Do najczęstszych objawów alergii na mleko krowie należą:

dolegliwości ze strony układu pokarmowego – częste ulewanie, kolki, biegunki lub zaparcia, refluks, śluz lub krew w stolcu, bóle brzucha oraz brak przyrostu masy ciała,

dolegliwości skórne – pokrzywka, atopowe zapalenie skóry,

dolegliwości układu nerwowego – nadpobudliwość, omdlenia, drgawki, zaburzenia snu, bóle głowy[13].

Do głównych objawów świadczących o tym, że dziecko choruje na alergię wywołaną przez alergeny wziewne, należą: katar, zatkany nos, kichanie, kaszel oraz zaczerwienie, pieczenie i łzawienie oczu. Symptomy te mogą występować przez cały rok (w przypadku uczulenia na alergeny wewnętrzne) lub sezonowo (w przypadku uczulenia na alergeny zewnętrzne).

Alergia spowodowana roztoczami bardzo często jest również przyczyną świszczącego oddechu i astmy. Z kolei u dzieci uczulonych na alergeny zwierzęce (koty, psy, małe gryzonie, karaluchy) mogą występować objawy ze strony śluzówek oczu i nosa, zmiany skórne, nieżyt nosa, a nawet ataki astmy[14].

Jak leczyć alergię u dzieci? Jednym z najskuteczniejszych sposobów przeciwdziałania występowaniu reakcji alergicznych u dziecka jest odizolowanie go od alergenu. W przypadku dzieci cierpiących na alergię pokarmową to prostsze zadanie, gdyż należy po prostu wyeliminować z diety malucha produkty, które wywołują u niego alergię.

W przypadku alergenów wziewnych sprawa jest jednak nieco trudniejsza, ponieważ w okresie pylenia dziecko narażone jest na alergeny zawsze, gdy przebywa na zewnątrz. Rodzice mogą jednak korzystać z kalendarza pyleń, by nie eksponować dziecka na szkodliwe dla niego pyłki i pomocniczo zastosować leki przeciwhistaminowe, które powinny być dostosowane do wieku dziecka.

Dowiedz się więcej na alergia-allegra.pl

Autor: dr Barbara Piękosz-Orzechowska