Prezes Urzędu Transportu Kolejowego - instytucji, która podobnie jak UKE czy URE pełni rolę regulatora - zyska niezależność o ministra odpowiedzialnego za transport - taki będzie efekt noweli ustawy o transporcie kolejowym, nad której projektem pracuje MIR.
Obecnie UTK podlega Ministerstwu Infrastruktury i Rozwoju. Jest regulatorem rynku transportu kolejowego. Do jego zadań należy m.in. nadzór techniczny nad eksploatacją i utrzymaniem linii kolejowych oraz pojazdów kolejowych, nadzór nad bezpieczeństwem ruchu kolejowego, nadzór nad przestrzeganiem praw pasażerów w transporcie kolejowym, licencji i świadectw maszynistów. Urząd wykonuje także zadania w zakresie monitorowania rozwoju rynku kolejowego oraz współpracy z europejskimi instytucjami odpowiedzialnymi za funkcjonowanie i rozwój wspólnego rynku usług kolejowych.
Dwa scenariusze
Jak poinformował PAP resort infrastruktury w odniesieniu do trybu wyboru i nadzoru nad działalnością prezesa UTK rozważane są dwa scenariusze. Pierwszy zakłada, że wzorem rozwiązań wprowadzonych w sektorze telekomunikacyjnym, prezesa UTK będzie powoływał i odwoływał Sejm za zgodą Senatu. Drugi scenariusz przewiduje przyznanie prezesowi Rady Ministrów kompetencji do powoływania i odwoływania tego organu z własnej inicjatywy - bez wniosku ministra ds. transportu. "Ostateczny wybór podmiotu, który będzie nadzorował prace prezesa UTK, nastąpi po przeprowadzeniu konsultacji i uzgodnień" - zaznaczyło MIR. Projekt obecnie jest w trakcie uzgodnień wewnątrzresortowych.
W projekcie wprowadzono dodatkowe gwarancje niezależności prezesa UTK od ministra ds. transportu i pozostałych uczestników rynku kolejowego. Zniesiono nadzór ministra nad działalnością prezesa UTK, wyeliminowano udział ministra w procedurze wyboru prezesa UTK i wprowadzono kadencyjność prezesa UTK. Prezes urzędu nie będzie mógł zostać odwołany przed końcem kadencji, z wyjątkiem przyczyn ściśle określonych w ustawie. Ustanowiony zostanie także zakaz łączenia funkcji prezesa UTK z działalnością, która może powodować konflikt interesów.
Rynek kolejowy
Powodem opracowania projektu nowelizacji ustawy o transporcie kolejowym jest konieczność wdrożenia do polskiego prawa większości przepisów dyrektywy UE ustanawiającej jednolity europejski obszar kolejowy oraz dyrektywy UE dotyczącej interoperacyjności systemu kolei we Wspólnocie.
Nowela wprowadza zamiany dotyczące systemu funkcjonowania rynku kolejowego w Polsce w obszarze instytucjonalnym, finansowym, konkurencyjności transportu kolejowego, a także związane z nadzorem nad bezpieczeństwem na kolei.
Opłaty za tory
W obszarze finansowym przewidziano wprowadzenie zasad ustalania opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej oraz warunków finansowania infrastruktury kolejowej ze środków publicznych. Chodzi o zasady kalkulacji stawek dostępu do infrastruktury kolejowej oraz przekazywania środków publicznych na działalność zarządcy infrastruktury. Dyrektywa UE o jednolitym rynku kolejowym doprecyzuje, które koszty ponoszone przez zarządcę infrastruktury mogą być finansowane z opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej pobieranych od przewoźników kolejowych.
MIR podkreśliło, że te rozwiązania mają wpłynąć przede wszystkim na poziom dofinansowania działalności zarządcy ze środków publicznych. Jak przewiduje dyrektywa UE, podstawą dofinansowywania działalności zarządcy ze środków publicznych będzie umowa wieloletnia zawarta z właściwym organem władzy publicznej odpowiedzialnym za transport - w warunkach polskich z MIR.
W noweli zostaną określone przejrzyste procedury przydzielania tras pociągów oraz udostępniania obiektów, takich jak np. terminale towarowe czy stacje serwisowe, które są niezbędne do świadczenia usług przez przewoźników kolejowych. Przepisy te znajdą zastosowanie dla wszystkich kategorii przewoźników kolejowych. W szerszym niż dotychczas zakresie zostaną wprowadzone procedury odwoławcze, a także możliwość składania skarg do organu regulacyjnego na wszelkie nieprawidłowości zaistniałe w toku procesu przydzielania tras pociągów i udostępniania obiektów niezbędnych do świadczenia usług.
Nowe kompetencje
Poza tym projektowane przepisy zakładają przyznanie krajowemu organowi dochodzeniowemu, którym jest Państwowa Komisja Badania Wypadków Kolejowych (PKBWK), wyłącznej kompetencji do prowadzenia postępowań w sprawie poważnych wypadków. Dotychczas zadania te wykonywały częściowo także komisje kolejowe złożone z przedstawicieli przewoźników i zarządców. Nadzór nad postępowaniami prowadzonymi przez komisje kolejowe po zdarzeniach kolejowych zakwalifikowanych jako incydenty lub wypadki trafi do prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (obecnie zadania te wykonuje PKBWK).
Wprowadzone zostaną także zmiany procedur postępowania z zaleceniami formułowanymi w raporcie rocznym PKBWK. Zmieniona procedura przewiduje obowiązek kierowania tych zaleceń do prezesa UTK lub innych właściwych organów władzy publicznej. Prezes UTK zostanie wyposażony w kompetencje umożliwiające mu ocenę zasadności skierowanych do niego zaleceń. W razie potrzeby prezes Urzędu Transportu Kolejowego będzie mógł wyegzekwować stosowanie zaleceń w drodze decyzji administracyjnych.
Nowe przepisy mają także doprecyzować procedury dotyczące dopuszczania do eksploatacji pojazdów kolejowych, podsystemów strukturalnych i wyrobów stosowanych w kolejnictwie. Chodzi m.in. o procedury oceny zgodności lub przydatności do stosowania składników interoperacyjności oraz postępowania administracyjne prowadzone przez prezesa UTK w przedmiocie dopuszczenia do eksploatacji (homologacji) pojazdów kolejowych. Doprecyzowane zostaną warunki, na jakich odbywa się proces certyfikacji, a także zawartość dokumentów potwierdzających przeprowadzenie tego procesu
Autor: /gry / Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock