Opieka naprzemienna po rozwodzie – na czym polega to rozwiązanie? 

● Opieka naprzemienna to rodzaj sprawowania opieki nad dzieckiem, polegający na przyznaniu każdemu z rodziców na zmianę prawa do opieki w porównywalnym wymiarze czasu. ● Najskuteczniejszą metodą ustanowienia opieki naprzemiennej jest porozumienie się w tej sprawie obojga rodziców.  ● Główną zaletą opieki naprzemiennej jest możliwość zachowania przez dziecko równej relacji z każdym z rodziców. ● Opieka naprzemienna nie wyklucza możliwości zasądzenia jednemu z rodziców obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka. ● Przy opiece naprzemiennej świadczenie 500 plus może zostać podzielone.

Opieka naprzemienna czy piecza naprzemienna nie są pojęciami zdefiniowanymi w polskim prawie. Pojęcie to pojawia się jednak m.in. w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz ustawie o świadczeniach rodzinnych.

Czym jest opieka naprzemienna? Opieka naprzemienna to rodzaj sprawowania opieki nad dzieckiem, polegający na przyznaniu każdemu z rodziców na zmianę prawa do opieki w porównywalnych okresach w ciągu roku. Przykładem jest sytuacja, w której dziecko naprzemiennie przebywa przez dwa tygodnie u matki, a następnie przez dwa tygodnie u ojca. 

W praktyce więc dziecko ma jednocześnie dwa domy. Jest to zasadniczo odmienna sytuacja od takiej, w której rodzice dziecka nie potrafili się porozumieć w kwestii podziału obowiązków wychowawczych i w rezultacie sąd zdecydował o mieszkaniu dziecka u jednego z rodziców, a drugiemu przyznał prawa do kontaktów z dzieckiem w określonym wymiarze.

W praktyce sądy orzekają o ustanowieniu opieki naprzemiennej na podstawie art. 58 i art. 107 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Przepisy te przyznają sądom prawo do rozstrzygania o władzy rodzicielskiej nad wspólnym, małoletnim dzieckiem i o kontaktach obojga rodziców z tym dzieckiem, a jedną z dostępnych możliwości jest właśnie opieka naprzemienna.

Sądy powinny się przy tym kierować przede wszystkim dobrem dziecka, a więc zarówno prawem dziecka do wychowania przez obojga rodziców, jak też np. codziennymi dojazdami dziecka do szkoły czy przedszkola. Późniejsze niestosowanie się do orzeczenia sądu przez któregoś z rodziców, np. sprzeciwiającego się zasądzonej opiece naprzemiennej, obciążone jest karą finansową.

Opieka naprzemienna może zostać ustanowiona również zgodnie na wspólny wniosek rozwodzących się rodziców na podstawie stworzonego przez nich pisemnego rodzicielskiego planu wychowawczego. To najczęściej spotykany przypadek, ponieważ opieka naprzemienna jest możliwa jedynie w przypadku umiejętności obojga rodziców porozumiewania się i współdziałania.

W każdym przypadku opieka naprzemienna jest ponadto możliwa jedynie, jeżeli oboje rodzice posiadają pełnię praw rodzicielskich.

Czy opieka naprzemienna jest dobra dla dziecka? Pomimo niedookreślenia od strony prawnej opieka naprzemienna jest rozwiązaniem coraz częściej rozważanym przez rozwodzących się lub żyjących oddzielnie rodziców. 

Jako główną zaletę tej formy sprawowania opieki nad małoletnim dzieckiem wskazuje się możliwość zachowania przez dziecko równej relacji z każdym z rodziców. Ma to przyczyniać się do lepszego rozwoju emocjonalnego dziecka, które nie czuje się wykluczone przez żadnego z rodziców, a także do większego zaangażowania obojga rodziców w wychowanie.

Opieka naprzemienna spotyka się jednak również z krytyką. Do najczęściej stawianych zarzutów należy brak stałego miejsca zamieszkania dziecka i wynikająca z tego regularna zmiana otoczenia. Aby ograniczyć znaczenie tej wady, zaleca się między innymi, by dziecko cały czas chodziło do jednej szkoły lub przedszkola. Im młodsze dziecko, tym krótsze powinny być okresy pozostawania pod opieką jednego z rodziców. 

Najskuteczniejszą metodą ustanowienia opieki naprzemiennej jest porozumienie się w tej sprawie obojga rodziców i jasne podzielenie się obowiązkami rodzicielskimi, spisane w rodzicielskim planie wychowawczym. Co powinien zawierać taki dokument?

Przede wszystkim dobry rodzicielski plan wychowawczy zawiera jak najwięcej szczegółów dotyczących zarówno dzielenia się czasem spędzanym z dzieckiem, jak również innymi obowiązkami związanymi z rodzicielstwem oraz wydatkami ponoszonymi na dziecko.

W planie powinny więc znaleźć się ustalenia dotyczące podziału czasu opieki nad dzieckiem, kosztów jego edukacji, opieki zdrowotnej, jak również organizowania wyjazdów czy innych form spędzania przez dziecko czasu wolnego. W razie potrzeby o pomoc w sporządzeniu takiego planu można zwrócić się do mediatora.

Przy rozwodzie sąd orzeka również o obowiązku alimentacyjnym rodziców na małoletnie dzieci. W przypadku ustanowienia opieki naprzemiennej najprostszym rozwiązaniem jest ustalenie, że oboje rodzice pokrywają koszty utrzymania dziecka po połowie, bez precyzowania wysokości nakładów. W takim przypadku konieczne jest jednak porozumienie się rodziców w kwestii praktycznego podziału wydatków we wspólnym planie wychowawczym.

Jeżeli porozumienie się rodziców w kwestii podziału wydatków nie jest możliwe, sąd może zasądzić jednemu z rodziców comiesięczny obowiązek alimentacyjny wobec dziecka. Wówczas orzekana jest konkretna wysokość tych alimentów, ustalona przez sąd w oparciu m.in. o potrzeby dziecka, sytuację materialną każdego z rodziców, a także ilość czasu, jaką poświęcają oni dziecku.

Alimenty na dziecko przy opiece naprzemiennej mogą zostać zasądzone również w przypadku dużej różnicy w sytuacji materialnej obojga rodziców. W takim przypadku celem alimentów będzie wyrównanie poziomu życia dziecka podczas pobytu u każdego z rodziców.

W przypadku rozwodu świadczenie 500 plus najczęściej zaczyna przysługiwać tylko jednemu z rodziców, które na stałe mieszka z dzieckiem. Sytuacja ta jednak wygląda inaczej w przypadku ustanowienia opieki naprzemiennej, w której oboje rodzice w porównywalnym stopniu sprawują opiekę nad dzieckiem.

W przypadku opieki naprzemiennej nad dzieckiem świadczenie 500 plus może zostać podzielone i po równo być wypłacane obojgu rodzicom. W takim przypadku zarówno matka, jak i ojciec otrzymują po 250 zł miesięcznego świadczenia. 

Takie same zasady dotyczą świadczenia Dobry start, a więc wynoszącego 300 zł świadczenia wypłacanego raz w roku na wyprawkę szkolną dla dziecka. W przypadku opieki naprzemiennej oboje rodzice mogą otrzymać po 150 zł z tego tytułu.