Zmiany wprowadzone w ostatnich latach do systemu emerytalnego mają negatywne konsekwencje dla przyszłych emerytów - wynika z raportu naukowców ze Szkoły Głównej Handlowej. Większa ekspozycja oszczędności na ryzyka, potencjalnie niższa emerytura, spadek wiarygodności instytucji oraz pogłębienie efektu klina podatkowego na rynku pracy - to efekty wprowadzonych reform.
Podział składki emerytalnej pomiędzy konta w ZUS i w OFE z 1999 roku (12,22 proc. i 7,3 proc. ) miał m.in. zwiększyć bezpieczeństwo emerytur. Cel ten nie został jednak osiągnięty - wskazuje raport „Konsekwencje zmian w systemie emerytalnym z punktu widzenia osób ubezpieczonych”, przygotowany na zlecenie Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych.
Niedobra zmiana
Naukowcy z SGH zwracają uwagę, że zmniejszenie części składki kierowanej do OFE ograniczyło korzyści z rozproszonego ryzyka pomiędzy rynek pracy i rynek kapitałowy oraz podniosła zmienność wartości uprawnień i aktywów emerytalnych.
- Mówiąc w skrócie: zmiana proporcji podziału składki wpłacanej do powszechnego systemu emerytalnego jest niedobra z uwagi na interes uczestników systemu, ale także przez wzgląd na wzrost gospodarczy - tłumaczy prof. dr hab. Marek Góra, współautor raportu.
Jak dowodzą eksperci, łączna wartość zasobów emerytalnych byłaby wyższa, gdyby utrzymany został pierwotny podział składki. "W okresie od 2000 do 2014 r. średnia stopa zwrotu uzyskana na rachunkach w OFE była wyższa niż waloryzacja na kontach w ZUS. Jednocześnie zmienność stopy zwrotu na kontach w OFE była znacząco wyższa" - głosi raport.
Według raportu, przy podziale składki pomiędzy konta w ZUS i rachunek w OFE istotnie spada poziom ryzyka, mierzony współczynnikiem zmienności a łączne wahania waloryzacji i stopy zwrotu przy pierwotnym podziale składki są znacznie mniejsze niż wahania waloryzacji i stóp zwrotu liczonych odrębnie.
Straty ubezpieczonych
Autorzy raportu biorą pod uwagę zróżnicowanie poziomów waloryzacji dla kont w ZUS oraz stopy zwrotu dla rachunku w OFE i przewidują, że zmiana sposobu podział składki wpłynie na wysokość zgromadzonego kapitału emerytalnego. Najwięcej stracą na niej osoby młodsze oraz płacące większe składki.
Jak pokazują badania CBOS i Diagnozy Społecznej częste zmiany w systemie emerytalnym spowodowały spadek zaufania Polaków do systemu ubezpieczeń społecznych, a w konsekwencji wpłynęły na stosunek ubezpieczonych do instytucji emerytalnych. "Od 2013 r. pogarsza się opinia o ZUS, choć bez zmian pozostaje opinia o OFE, jednocześnie więcej osób nie ufa ZUS, niż darzy tę instytucję zaufaniem" - czytamy w raporcie.
- Dyskusja publiczna z 2013 i 2014 roku na temat zmian w OFE podniosła społeczną świadomość relatywnie niskiego poziomu zabezpieczenia emerytalnego oferowanego przez system powszechny. W związku z tym zmieniły się postawy Polaków wobec oszczędzania długoterminowego, a na popularności zyskały produkty z III filara - uważa Małgorzata Rusewicz, prezes IGTE.
Negatywny wpływ na rynek pracy
Od wprowadzenia systemu w 1999 roku składki emerytalne były odpowiednikiem oszczędności a system w długim okresie miał zrównoważyć skumulowane wartości płaconych składek i wypłacanych świadczeń. Gdy składki przestały rosnąć to rozwiązanie pozwalało na szybszy wzrost wynagrodzeń. Zmiany w systemie od 2013 roku sprawiły, że ubezpieczeni zaczęli częściej postrzegać składki jako podatek.
"Składki, które wcześniej rosły w bardzo szybkim tempie, od wprowadzenia nowego systemu pozostają na niezmienionym poziomie. Pozwala to na wzrost wynagrodzeń szybszy niż byłby możliwy (jeśli w ogóle) w przypadku niewprowadzenia reformy. Powyższe oznacza, że klin podatkowy w Polsce nie rośnie" - wskazują autorzy raportu.
- W obecnej sytuacji ważne jest, aby prowadzić działania dotyczące budowania szerokiego zaufania społecznego do systemu emerytalnego. Wymaga to jego stabilizacji oraz zrozumiałej dla wszystkich uczestników informacji na temat jego funkcjonowania. Zwiększenie wiarygodności systemu emerytalnego sprzyjać będzie również podejmowaniu decyzji o dodatkowym oszczędzaniu na emeryturę - podsumowuje prof. Góra.
Raport „Konsekwencje zmian w systemie emerytalnym z punktu widzenia osób ubezpieczonych” został przygotowany przez Polish Pension Group SGH w marcu 2016 na zlecenie IGTE.
Co dalej z emeryturami Polaków?
Autor: tol / Źródło: tvn24bis.pl
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock