Jak to się dzieje, że nietoperzom wampirom do przeżycia wystarczy krew

Choć wszystkie otoczone są ponurą sławą, większość nietoperzy odżywia się niekontrowersyjnie i w sposób urozmaicony: owoce, nektar, insekty. Inaczej jest z wampirami (Desmodontinae). Nie bez przyczyny otrzymały taką nazwę. Żywią się tylko krwią kręgowców. Nawet ich przełyk jest tak wąski, że nie byłyby w stanie przełknąć niepłynnego pożywienia.

Krew kręgowców zawiera bardzo dużo białka (93 procent), ale mało węglowodanów (1 procent) i witamin. Co więcej, przez krew przenoszonych jest wiele chorób, mogą się w niej zatem znajdować zabójcze drobnoustroje. Fakt, że mimo to wampiry potrafią przetrwać na takiej diecie, zastanowił naukowców. Zbadali sprawę i stwierdzili między Desmodontinae a pozostałymi nietoperzami zasadnicze różnice w genach odpowiedzialnych za odporność i metabolizm.

Także flora jelitowa u wampirów jest zupełnie inna. W odchodach tych zwierząt znaleziono ponad 280 rodzajów bakterii, które zaszkodziłyby większości innych ssaków.

U wampirów w drodze ewolucji rozwinęło się wiele specyficznych cech: od ostrych zębów, mogących przebić naczynia krwionośne, po zmiany w nerkach, pozwalające funkcjonować na jednostajnej, wysokobiałkowej diecie.

Te zależności były znane od dawna i dobrze zbadane, ale niewiele było pogłębionych studiów genomu nietoperzy wampirów. Tym razem międzynarodowy zespół naukowców przyjrzał się właśnie genomowi, a także mikrobiomowi jelitowemu (mikroorganizmom żyjącym w jelitach) tych zwierząt.

- Zebraliśmy dane, które sugerują, że jest bliska ewolucyjna zależność między mikrobiomem jelitowym i genomem wampira, umożliwiająca im adaptację do odżywiania się wyłącznie krwią - powiedziała, cytowana przez BBC News, autorka raportu z badań, dr Marie Zepeda Mendoza z uniwersytetu w Kopenhadze.

Okazało się, że wielkość genomu wampirów jest podobna jak u innych nietoperzy, ale zawiera więcej transpozonów - fragmentów DNA, które potrafią przemieszczać się z jednego miejsca w drugie. Te "skaczące geny" znaleziono w obszarach odpowiedzialnych za odporność, obronę przeciwwirusową oraz metabolizm lipidów i witamin.

Także mikrobiom wampirów jest zupełnie inny niż w przypadku nietoperzy żywiących się nektarem, owocami czy mięsem. Badacze dowodzą, że mikroorganizmy żyjące w jelitach tych ssaków również ewoluowały - równolegle z genomem - tak, by zapewnić swym nosicielom właściwe trawienie, odporność i ogólne zdrowie.

"Adaptacja do wyspecjalizowanej diety często wymaga modyfikacji zarówno na poziomie genów, jak i mikrobiomu" - podkreślili w raporcie z badań.

Wampir zwyczajny (Desmodus rotundus) jest jednym z zaledwie trzech gatunków ssaków żywiących się wyłącznie krwią kręgowców stałocieplnych.

Wampiry żerują pod osłoną nocy, wypijając krew bydła i innych ssaków. Przecinają ostrymi zębami skórę swych ofiar w pobliżu naczyń krwionośnych, a następnie zlizują spływającą krew. Nie krzepnie ona, gdyż ślina tego nietoperza zawiera zapobiegające temu substancje, antykoagulanty.

Pozostałe dwa gatunki żywiące się krwią to także nietoperze: wampirzec białoskrzydły (Diaemus youngi) i wampirek sierścionogi (Diphylla ecaudata). Te najczęściej "stołują się" na ptakach, ale ostatni z nich w ubiegłym roku wywołał niemałe poruszenie wśród naukowców.

Analizując DNA z jego odchodów pobranych w Parku Narodowym Catimbau w północnej Brazylii odkryli oni ludzką krew w trzech z 15 próbek. Wysnuli hipotezę, że w wyniku zmian przyrodniczych zwierzęta te musiały przekształcić swoje nawyki żywieniowe. W związku z tym, że do siedlisk nietoperzy coraz bardziej zbliżają się osiedla ludzkie, latające ssaki tam właśnie poszukują tam pożywienia. Podejrzewano, że karmią się np. krwią ludzi śpiących na dworze w hamakach, gryząc ich podczas snu.

Autor: rzw / Źródło: TVN Meteo, BBC News