Ten region nie radzi sobie ze smogiem. NIK wytyka błędy


Działania skontrolowanych przez NIK gmin woj. śląskiego na rzecz ograniczania niskiej emisji były zbyt wolne, a ich skala zbyt ograniczona, by obniżyć niską emisję do poziomu norm. Brakuje też rozwiązań systemowych na szczeblu regionalnym i ponadregionalnym - alarmuje Izba.

Na podstawie wyników kontroli Najwyższa Izba Kontroli (NIK) m.in. zaapelowała do samorządów o kierowanie środków służących ograniczaniu niskiej emisji głównie na najefektywniejsze w tym zakresie wymiany starych kotłów oraz na podłączenia do sieci ciepłowniczych. Termomodernizacje oraz kolektory słoneczne okazały się działaniami znacznie mniej efektywnymi w walce ze smogiem. O wynikach kontroli działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji podejmowanych w latach 2013-2015 przez dziewięć gmin woj. śląskiego, a także Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach (WIOŚ), odpowiedzialny za monitorowanie stanu powietrza, oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach (WFOŚiGW), poinformował podczas piątkowej konferencji prasowej w Katowicach prezes Najwyższej Izby Kontroli Krzysztof Kwiatkowski.

Potrzebne rozwiązania systemowe

W kontekście kontroli dotyczącej woj. śląskiego Kwiatkowski zaakcentował, że zanieczyszczenie powietrza spowodowane niską emisją ma charakter ponadlokalny i ponadregionalny, dlatego rozwiązanie problemu przekracza możliwości samorządów i wymaga rozwiązań systemowych w skali kraju. Np. podczas ostatniej fali smogu tylko w jednym mieście wojewódzkim w Polsce powietrze mieściło się w normach. Choć problem smogu wiąże się z różnymi uwarunkowaniami (np. w Warszawie główna kwestia to zanieczyszczenia komunikacyjne) z kontroli NIK wynika, że w woj. śląskim głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest niska emisja, będąca głównie efektem spalania paliw niskiej jakości w prymitywnych, przestarzałych domowych paleniskach. Odpowiada m.in. za 64-78 proc. zanieczyszczeń pyłami zawieszonymi PM2,5 i PM10 oraz 77-96 proc. zanieczyszczeń rakotwórczym benzo(a)pirenem. Kontrola przeprowadzona w woj. śląskim obejmowała skuteczność działań na rzecz ograniczania zanieczyszczeń, efektywność nakładów oraz sposób kontroli nad źródłami niskiej emisji, realizowanej przez straż miejską lub gminną, na ogół w oparciu o sygnały mieszkańców.

Porównanie smogu w wybranych miasta ŚląskaNIK

To nie są donosy

- Chciałbym tu bardzo ciepło przekonywać: "sygnały mieszkańców"; świadomie nie używam słowa "donosy", bo odpowiedzialnością nas wszystkich jest zmiana także w sferze mentalności i edukacji. Jeżeli kilkadziesiąt tysięcy Polek i Polaków umiera rocznie z powodu tylko zanieczyszczonego powietrza, to takie postawy, które wskazują, podpowiadają, gdzie może dochodzić do spalania np. śmieci, należy traktować jako postawy proobywatelskie” - podkreślił Kwiatkowski. NIK uznała działania gmin ws. niskiej emisji za nieskuteczne. - To wynika przede wszystkim z niewystarczającego tempa i skali działań podejmowanych przez te jednostki. Nie mówimy, że nie było takich działań, ale były one nieefektywne - wyjaśnił Kwiatkowski. Ocenił, że woj. śląskie pod względem działań odnośnie zanieczyszczenia powietrza jest swego rodzaju "Polską w mikroskali" - realizowane tam programy powinny być później odwzorowywane w innych częściach kraju. Jednocześnie szef NIK zastrzegł, że stosunkowa poprawa jakości powietrza w tym regionie, w sezonie grzewczym, w poprzednich latach, wynikała przede wszystkim z wysokich średnich temperatur zimą, a nie ograniczania źródeł zanieczyszczeń.

Jak oczyścić powietrze?

Prezes NIK akcentował, że kluczowymi czynnikami redukcji niskiej emisji na poziomie lokalnym są: piece (spełniające normy emisyjności, spalające wyłącznie paliwo określonej jakości), paliwo (które tym normom odpowiada) oraz edukacja mieszkańców na rzecz wypracowania przekonania o powszechności interesu w tym zakresie. - Bez wdrożenia rozwiązań systemowych zarówno na szczeblu regionalnym, jak i ponadregionalnym, bez znacznego zwiększenia zarówno skali, jak i tempa działań, bez konsekwentnej edukacji społeczeństwa na temat zagrożeń związanych z niską emisją, nie będzie poprawy sytuacji zarówno na Śląsku, jak i w całym kraju - zdiagnozował Kwiatkowski. Z symulacji NIK wynika, że gdyby działania na rzecz ograniczania niskiej emisji nadal w skontrolowanych gminach prowadzone były w obecnym tempie i zakresie, dojście do norm zajęłoby w przypadku części z nich ponad 100 lat, a w niektórych przypadkach - ponad 200 lat. Ustalenia kontroli wskazują, że dla uzyskania jak najszybszej poprawy jakości powietrza należy zrezygnować z finansowania projektów o niskiej efektywności ekonomiczno-ekologicznej i skoncentrować się na projektach pozwalających na jak najszybszą wymianę maksymalnej liczby przestarzałych kotłów na nowoczesne źródła ciepła, przy zapewnieniu stabilnych źródeł finansowania.

Ile to kosztuje?

NIK porównała przy tym efektywność poszczególnych działań, określając wartość nakładów potrzebnych dla osiągnięcia redukcji emisji jednej tony pyłu zawieszonego PM10. Dla instalacji kolektorów słonecznych średni koszt wyliczono tu na 3,98 mln zł, dla termomodernizacji (bez wymiany kotła) na 2,76 mln zł, dla wymiany kotła na 102-347 tys. zł, a dla podłączenia do sieci ciepłowniczej – na 245 tys. zł. Kontrola wykazała, że z wydanych na ograniczenie niskiej emisji środków 85 proc. funduszy trafiło na termomodernizacje, 10 proc. środków służyło wymianie kotłów, a po 2,5 proc. przeznaczono na przyłączenia do sieci oraz na kolektory słoneczne. Z porównywanych gmin (Bielsko-Biała, Cieszyn, Częstochowa, Janów, Wodzisław Śląski, Rybnik, Tychy, Żywiec) największą część środków na przedsięwzięcia najmniej efektywne wydał Żywiec (blisko 25 proc. wszystkich funduszy), najmniejszą Częstochowa i Rybnik (3,7 proc. i 6,7 proc.). Z danych przekazanych przez dyrektora katowickiej delegatury NIK Piotra Miklisa wynika, że w latach 2013-2015 w Bielsku-Białej, gdzie 53 proc. kotłowni stosowało paliwa niskiej jakości, na walkę z niską emisją wydano ogółem ok. 22 mln zł. W Cieszynie, gdzie stare kotły to 29 proc. wszystkich, nakłady wyniosły 2,6 mln zł. Częstochowa, w której stare kotły ogrzewają prawie 30 proc. budynków, wydała 40 mln zł. Janów na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, gdzie problem zanieczyszczenia powietrza jest stosunkowo najmniejszy, wydał na docieplenie jednego miejskiego budynku 600 tys. zł. W Rybniku, gdzie węgiel daje 70 proc. energii do ogrzewania mieszkań, wydatki wyniosły 7 mln zł. Sosnowiec, mający 23750 starych pieców, wydał na ograniczanie niskiej emisji podobną kwotę. W Tychach, gdzie z użyciem starych instalacji ogrzewanych jest 17 proc. mieszkań, nakłady wyniosły 28 mln zł (uwzględniają one też zakup niskoemisyjnych autobusów miejskich). Nakłady Żywca, z ponad 4,2 tys. budynkami ogrzewanymi węglem, sięgnęły 2,2 mln zł.

Rybnik, gdzie problem niskiej emisji jest największy (emisja pyłów PM10 sięga tam rocznie 750 ton) osiągnął w latach 2013-2015 największą redukcję emisji - o 162 tony. Nadal jednak, aby osiągnąć normy, należałoby tam obniżyć emisję PM10 o kolejne 590 ton. Stosunkowo znaczne redukcje osiągnięto w Sosnowcu (o 89 ton, potrzebna dalsza redukcja o 446 ton) i w Częstochowie (o 62 tony, potrzeba jeszcze 173 ton).

Szacunkowe koszty redukcji emisji 1Mg pyłu PM10 NIK

Zalecenia NIK

Według oceny Izby gminy na ogół odpowiednio kontrolowały źródła niskiej emisji na swoim terenie, koncentrując się głównie na walce ze spalaniem odpadów. Strażnicy gminni nie zawsze korzystali jednak z posiadanych uprawnień lub nieodpowiednio dokumentowali swoje działania. Kontrola NIK wykazała ponadto, że monitoring katowickiego WIOŚ, oparty na sieci stacji pomiarowych, zapewnia sprawny i powszechny dostęp do informacji o stanie powietrza oraz do prognoz związanych z niską emisją. Dzięki temu kontrolowane gminy miały informacje niezbędne do programowania i realizacji działań w tym zakresie. Również WFOŚiGW w badanym okresie ani razu nie odmówił finansowania działań gmin ze względu na brak środków – podpisano 657 umów na 166 mln zł. NIK zaleciła samorządom zwiększenie skali i tempa podejmowanych działań, a także kierowanie środków na przedsięwzięcia w oparciu o rzetelną ocenę ich efektywności. Ministrowi środowiska Izba zaleciła ustanowienie – w porozumieniu z ministrami energii oraz rozwoju – standardów emisyjnych dla nowych kotłów węglowych małej mocy oraz określenie minimalnych wymagań jakościowych dla paliw stałych. Mówiąc o koniecznych uregulowaniach prawnych Kwiatkowski akcentował, że już po podobnej kontroli w woj. małopolskim w 2014 r. NIK zalecała ministrowi właściwemu ds. środowiska określenie (w drodze rozporządzenia) standardów dla kotłów małej mocy. Brak standardów dla paliw stałych NIK uznała za nieprawidłowość po raz pierwszy po kontroli dotyczącej jakości powietrza z 2000 r. - Z satysfakcją przyjęliśmy informację, która była podana wczoraj, że Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów przyjął wstępne propozycje dotyczące wprowadzenia parametrów zarówno na piece, jak i na paliwa - zaznaczył w piątek prezes NIK. Podobnie Kwiatkowski odniósł się m.in. do przyjętego w czwartek przez zarząd woj. śląskiego projektu uchwały antysmogowej dla tego regionu. NIK zamierza w tym roku koordynować polski udział w międzynarodowej kontroli dotyczącej zanieczyszczeń powietrza, obejmującej 15 państw europejskich.

Może dotrzeć do każdej komórki ciała. Jak smog działa na ludzki organizm?

Autor: tol/gry / Źródło: PAP

Pozostałe wiadomości

Chiny "całkowicie naruszyły" umowę w sprawie ceł ze Stanami Zjednoczonymi - stwierdził Donald Trump. Prezydentowi USA chodzi o porozumienie, w ramach którego obie strony znacznie obniżyły stawki w ramach wojny handlowej.

Donald Trump: to pewnie nie jest dla niektórych zaskoczeniem

Donald Trump: to pewnie nie jest dla niektórych zaskoczeniem

Źródło:
tvn24.p, PAP

W pierwszych dniach czerwca ceny paliw mogą nadal spadać - prognozują analitycy Refleksu, wskazując, że będzie to spowodowane odpowiedzią na zmiany hurtowych cen paliw. Według ekspertów e-petrolu na sytuację na rynku ropy wpływają rosnące napięcia geopolityczne i wskazują, że "nasila się presja" na prezydenta Donalda Trumpa w związku z sankcjami na Rosję.

"Nasila się presja" na Donalda Trumpa. To może wpłynąć na ceny paliw

"Nasila się presja" na Donalda Trumpa. To może wpłynąć na ceny paliw

Źródło:
PAP

Santander, Millennium oraz Toyota - te banki zaplanowały prace serwisowe w najbliższych dniach. Klienci mogą mieć problemy z płatnością kartami, korzystaniu aplikacji i pojawiły się zalecenia zabrania ze sobą gotówki.

Niedostępne bankomaty. Duży bank ostrzega

Niedostępne bankomaty. Duży bank ostrzega

Źródło:
tvn24.pl

Centralny Port Komunikacyjny (CPK) weryfikuje oferty pięciu podmiotów w przetargu na doradcę finansowego - przekazano w komunikacie. Umowa ma zostać zawarta w lipcu 2025 roku.

Inwestycja za ponad 100 miliardów. Wybierają doradcę finansowego

Inwestycja za ponad 100 miliardów. Wybierają doradcę finansowego

Źródło:
PAP

Tomasz Biernacki, właściciel sieci marketów Dino, znajduje się na 453. miejscu globalnego rankingu Bloomberg Billionaires Index, z majątkiem szacowanym na 7,3 miliarda dolarów. Jest jedynym Polakiem uwzględnionym w zestawieniu, które obejmuje 500 najbogatszych osób na świecie. Ranking jest na bieżąco aktualizowany. Na czele jest Elon Musk.

Na liście najbogatszych ludzi świata jest tylko jeden Polak. To właściciel sieci marketów

Na liście najbogatszych ludzi świata jest tylko jeden Polak. To właściciel sieci marketów

Źródło:
tvn24.pl, Bloomberg

Inflacja w maju 2025 roku wyniosła 4,1 procent rok do roku - podał Główny Urząd Statystyczny (GUS) w tak zwanym szybkim szacunku. W porównaniu z poprzednim miesiącem ceny obniżyły się o 0,2 procent. Minister finansów skomentował, że zapowiedziane niższe taryfy na gaz "będą dodatkowo obniżać ścieżkę inflacji w kolejnych miesiącach".

Najnowsze dane o inflacji. "Zaskakuje w dół"

Najnowsze dane o inflacji. "Zaskakuje w dół"

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl, PAP

"New York Times" poinformował w czwartek, że udzieli licencji Amazonowi na wykorzystywanie treści ze wszystkich swoich redakcji, aby ten mógł szkolić swoje modele sztucznej inteligencji. CNN przypomina, że ruch ten jest odejściem od poprzedniego stanowiska "NYT" w sprawie chatbotów AI.

Medialny gigant podpisał porozumienie z Amazonem

Medialny gigant podpisał porozumienie z Amazonem

Źródło:
CNN

Ministerstwo Rozwoju pracuje nad ustawą, która między innymi nada drewnu status surowca o strategicznym znaczeniu dla polskiej gospodarki - poinformował w piątek podczas konferencji prasowej szef resortu Krzysztof Paszyk. Projektowane przepisy mają również na celu ograniczenie eksportu drewna poza granice Unii Europejskiej.

Drewno surowcem strategicznym. Resort rozwoju chce ograniczyć eksport

Drewno surowcem strategicznym. Resort rozwoju chce ograniczyć eksport

Źródło:
PAP

Federalny sąd apelacyjny w czwartek przywrócił cła wprowadzone przez prezydenta Donalda Trumpa. Dzień wcześniej Federalny Sąd ds. Handlu Międzynarodowego uznał, że Trump przekroczył swe pełnomocnictwa, nakładając dodatkowe cła i nakazał ich natychmiastowe zablokowanie. Przywódca USA odniósł się do zmiennej sytuacji taryf.

Zwrot w sprawie ceł. Zaledwie dzień po blokadzie

Zwrot w sprawie ceł. Zaledwie dzień po blokadzie

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, Reuters

Maria Grazia Chiuri po dziewięciu latach odchodzi z Diora. Projektantka pełniła funkcję dyrektorki kreatywnej przez blisko dziesięć lat. Nie tylko zapewniła marce Dior imponujący sukces finansowy, ale także nadała jej nowoczesne oblicze. Jako pierwsza kobieta na tym prestiżowym stanowisku, stworzyła wiele pamiętnych projektów, w których na czerwonym dywanie pojawiały się takie gwiazdy jak Jennifer Lawrence, Lady Gaga czy Natalie Portman.

Jako pierwsza kobieta kierowała legendarnym domem mody. Odchodzi po blisko dekadzie

Jako pierwsza kobieta kierowała legendarnym domem mody. Odchodzi po blisko dekadzie

Źródło:
PAP

Rosja wciąż odgrywa istotną rolę jako dostawca gazu płynnego do Polski - wynika z danych Polskiej Organizacji Gazu Płynnego (POGP), na które powołuje się piątkowe wydanie "Pulsu Biznesu".

Rosja wciąż istotnym dostawcą. "Stały wzrost"

Rosja wciąż istotnym dostawcą. "Stały wzrost"

Źródło:
PAP

W czwartek ambasada RP w Tbilisi ostrzegła, że niektóre osoby mogą spotkać się z odmową wjazdu do Gruzji. Zaleca się sprawdzenie, "czy nie zaistniały okoliczności zwiększające to ryzyko takie jak udział w demonstracjach, przebywanie w ich pobliżu lub określona aktywność w mediach społecznościowych".

Ryzyko odmowy wjazdu do kraju. Ambasada ostrzega Polaków

Ryzyko odmowy wjazdu do kraju. Ambasada ostrzega Polaków

Źródło:
PAP

Z płatności bezgotówkowych regularnie korzysta trzy czwarte Polaków, a 39,2 procent deklaruje, że płaci w ten sposób zawsze lub niemal zawsze -wynika z badania zleconego przez Fiserv Polska. Najczęściej z płatności bezgotówkowych korzystają respondenci w wieku 18-29 lat. Zawsze lub prawie zawsze wybiera je 53,4 proc.

Polacy stawiają na tę formę płatności

Polacy stawiają na tę formę płatności

Źródło:
PAP

Hailey Bieber, modelka, celebrytka i żona piosenkarza Justina Biebera sprzedała swoją markę kosmetyczną Rhode za miliard dolarów. Kupcem jest firma e.l.f. Beauty, którą CNN określa jako "potentata w branży budżetowych kosmetyków".

Bieber sprzedała firmę za miliard dolarów

Bieber sprzedała firmę za miliard dolarów

Źródło:
CNN

Od 1 lipca cena gazu w taryfie PGNiG Obrót Detaliczny spadnie o 14,8 procent, z 239,65 złotych za megawatogodzinę do 204,26 za megawatogodzinę - poinformował w czwartek prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Według szacunków URE rachunki w zależności od zużycia gazu spadną o 8-11 proc.

Cena gazu w dół o prawie 15 procent

Cena gazu w dół o prawie 15 procent

Źródło:
PAP

W czwartkowym losowaniach Lotto i Lotto Plus nie odnotowano głównych wygranych. Oznacza to, że kumulacja w Lotto rośnie do aż 19 milionów złotych. Oto wyniki losowania z 29 maja 2025 roku.

Duża kumulacja w Lotto

Duża kumulacja w Lotto

Źródło:
tvn24.pl

Większość ludzi zaczyna oszczędzać na emeryturę wraz z rozpoczęciem swojej kariery zawodowej. Czasem podejmujemy dodatkowe kroki w tym zakresie nieco później, gdy nasza sytuacja finansowa się ustabilizuje. Tymczasem nowy rząd Niemiec zaproponował program, w którym oszczędzać na emeryturę zaczną już sześciolatki.

Sześciolatki mogą wkrótce zacząć oszczędzać na emeryturę

Sześciolatki mogą wkrótce zacząć oszczędzać na emeryturę

Źródło:
CNBC

Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) wydał ostrzeżenie dotyczące partii jogurtu Łowicz Mascarpone. Do instytucji trafiła skarga konsumenta na obecność fragmentów szkła w produkcie. Producent poinformował o wycofaniu z obrotu wskazanego produktu.

Partia jogurtu wycofana ze sklepów. "Obecność fragmentów szkła"

Partia jogurtu wycofana ze sklepów. "Obecność fragmentów szkła"

Źródło:
tvn24.pl

Utrwalają się tendencje wzrostowe w polskiej gospodarce - wynika z raportu Biura Inwestycji i Cykli Ekonomicznych. BIEC wskazuje, że pomimo poprawiającej się sytuacji są też słabe strony. - Najdotkliwsza zapaść panuje w przemyśle odzieżowym i tekstylnym - podkreśla autorka raportu Maria Drozdowicz.

Branża w kryzysie. "Najdotkliwsza zapaść"

Branża w kryzysie. "Najdotkliwsza zapaść"

Źródło:
PAP