Unieważnienie małżeństwa – z jakich powodów można unieważnić ślub kościelny?

● Powodem unieważnienia małżeństwa kościelnego może być sytuacja, w której ktoś składa przysięgę małżeńską wbrew swojej woli. ● Stwierdzenie nieważności małżeństwa może też nastąpić, jeżeli jeden z małżonków ma zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe, zaburzenia psychoseksualne.  ● By ubiegać się o unieważnienie, niezbędne są m.in. skarga powodowa (inaczej pozew), przygotowany według norm prawa kanonicznego, akt zawarcia małżeństwa i pozew o rozwód.

Według Kościoła katolickiego małżeństwo jest nierozerwalne. Stąd też nie uznaje się określenia „rozwód kościelny” – hierarchowie mówią o unieważnieniu małżeństwa kościelnego. Powody unieważnienia ślubu kościelnego muszą być konkretne. Proces, w przeciwieństwie do rozwodu orzekanego zgodnie z prawem cywilnym, nie ma na celu wskazania winnego rozpadu małżeństwa, ale określenie, czy małżeństwo zostało zawarte zgodnie z określonymi przepisami prawa kanonicznego. 

Według Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r. powodem unieważnienia małżeństwa kościelnego może być sytuacja, w której ktoś składa przysięgę małżeńską wbrew swojej woli – w celu poprawienia sytuacji materialnej, z przymusu, ratowania opinii lub innych osobistych pobudek. Stwierdzenie nieważności małżeństwa może nastąpić, jeżeli jeden z małżonków ma zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe, zaburzenia psychoseksualne. 

Kiedy jeszcze można unieważnić ślub kościelny? Inne powody to cechy małżonków: zbyt młody wiek (16 lat dla mężczyzny i 14 dla kobiety), uprzednia i trwała impotencja (brak współżycia poprzez niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego), różność religii (ślub z osobą nieochrzczoną). Ponadto przyczyną unieważnienia małżeństwa może być też pokrewieństwo małżonków lub powinowactwo.

By ubiegać się o unieważnienie, niezbędne są:

– skarga powodowa (inaczej pozew), przygotowany według norm prawa kanonicznego, – akt zawarcia małżeństwa, – pozew o rozwód (cywilny) i odpowiedź na niego, wyrok oraz protokoły z rozpraw.

W zależności od sytuacji, mogą być też czasami potrzebne dodatkowe dokumenty. Wniosek o stwierdzenie nieważności małżeństwa składa się do właściwego dla miejsca zamieszkania sądu diecezjalnego.

Istnieją przesłanki, które pozwalają wystąpić też z wnioskiem o unieważnienie małżeństwa cywilnego. Zostały one zawarte w art. 15 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Kiedy można unieważnić małżeństwo? Małżeństwo zawarte na drodze ślubu cywilnego można rozwiązać, jeżeli zostało zawarte przez osobę, która składając oświadczenie, znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli. 

Ponadto o unieważnienie może ubiegać się osoba, która została wprowadzona w błąd co do tożsamości drugiej strony, a także ten, kto wstąpił w związek małżeński pod wpływem bezprawnej groźby. Unieważnienia małżeństwa z wyżej wymienionych powodów może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą. Warto pamiętać, że według przepisów żądanie o unieważnienie małżeństwa nie może nastąpić później niż w ciągu sześciu miesięcy od ustania okoliczności (wyłączenie świadome wyrażenia woli, wykrycie błędu, ustanie groźby), a w każdym wypadku po upływie trzech lat od zawarcia małżeństwa. 

Unieważnienie małżeństwa może nastąpić też, jeżeli istniały przesłanki – przeszkody małżeńskie, do których zalicza się między innymi bigamię, stosunek pokrewieństwa, powinowactwa czy przysposobienia.

Unieważnienie małżeństwa cywilnego oznacza, że uznaje się je za niebyłe, czyli od początku nieistniejące. Małżonkowie nie mieli prawa wejść w formalny związek. W zakresie majątku czy wspólnych dzieci stosuje się te same przepisy, co w przypadku rozwodów. Strona, która zawarła małżeństwo w złej wierze, jest uznawana za winnego rozpadu pożycia. Oboje małżonkowie wracają do swojego nazwiska sprzed ślubu, ustaje stosunek powinowactwa, a także osobiste prawa i obowiązki. Rozstrzygnięte są również kwestie sprawowania władzy rodzicielskiej nad dziećmi.

Instytucja małżeństwa jest rozbudowaną strukturą. Jeżeli istnieją odpowiednie przesłanki i jako małżonek chcesz złożyć wniosek (pozew) o unieważnienie związku, to warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata. Pomoże on przygotować wszystkie dokumenty, zapewni merytoryczną pomoc i wsparcie na każdym etapie postępowania. 

Zgodnie z wolą powoda lub powódki adwokat wnioskuje o odpowiednio wysoką kwotę alimentów, ustalenie miejsca zamieszkania oraz ustalenie kontaktów z dziećmi. Adwokat udziela również konsultacji, dzięki czemu jeszcze przed podjęciem ostatecznej decyzji o złożeniu pozwu można przeprowadzić z nim rozmowę i uzyskać poradę. 

W przypadku unieważnienia ślubu kościelnego warto skorzystać z pomocy adwokata kościelnego (prawnika kanonisty), który specjalizuje się w procesach o unieważnienie małżeństwa kościelnego. Warto pamiętać, że jest to osoba świecka lub duchowna, która bierze udział w procesie kościelnym.