Samce os też potrafią się bronić. Używają do tego kolców genitalnych

Osy należą do zwierząt wykazujących dymorfizm płciowy - samce i samice charakteryzują się wyraźnie odmienną budową zewnętrzną i wewnętrzną. U samic odwłok zakończony jest ostrym, jadowitym żądłem, które stanowi przekształconą formę aparatu rozrodczego. Owady wykorzystują je również do obrony przed drapieżnikami, wstrzykując im odstraszającą dawkę jadu.

Samce os nie posiadają jadowitych żądeł, nie oznacza to jednak, że są one całkowicie bezbronne. Opublikowane na łamach czasopisma "Current Biology" badanie wskazuje, że przynajmniej niektóre gatunki potrafią wykorzystywać do samoobrony własne genitalia.

Jak opowiada autor artykułu, Shinji Sugiura z Uniwersytetu Kobe, odkrycie mechanizmów obronnych u samców os było dziełem przypadku. Współautorka badania, Misaki Tsujii, prowadziła badania nad owadami należącymi do gatunku Anterhynchium gibbifrons, gdy została użądlona przez samca osy. Owad wykorzystał do ukłucia kolec genitalny - ostro zakończoną strukturę będącą częścią aparatu rozrodczego.

- Co zaskakujące, fałszywe męskie "żądło" powodowało kłujący ból - mówi Sugiura. - Na podstawie tej obserwacji postawiliśmy hipotezę, że genitalia samca A. gibbifrons funkcjonują jako ochrona przed drapieżnikiem.

Badacze zdecydowali się sprawdzić swoje przypuszczenia, umieszczając samce os w pojemniku, w którym znajdowała się także rzekotka Dryophytes japonicus - drapieżnik ten chętnie żywi się osami. Wszystkie żaby zaatakowały owady, ale nieco ponad jedna trzecia wypluła je z powrotem. Naukowcom udało się zarejestrować, jak osy żądliły rzekotki swoimi genitaliami. Kiedy do tego samego pojemnika wpuszczono samce pozbawione genitaliów, żaby natychmiast je pożarły.

Badacze przeprowadzili podobne badanie na grupie samic os. Tutaj wyniki były nieco inne - prawie połowa rzekotek nie zdecydowała się na zaatakowanie owadów, a te, które podjęły taka próbę, zostały boleśnie ukarane. Ani żądła, ani ostre kolce genitalne nie odstraszyły natomiast wodnych żab z gatunku Pelophylax nigromaculatus, które pożarły wszystkie owady, nie zważając na ukłucia.

Naukowcy zaznaczają, że badanie rzuca nowe światło na rozumienie zachowania samców os. Do tej pory uważano, że "żądlenie" przez samce było jedynie przejawem naśladowania samic, jednak wyniki potwierdzają, że kolce genitalne samców A. gibbifrons mogą służyć do samoobrony.

- Genitalia samców zwierząt są badane pod kątem procesów rozrodczych, ale rzadko pod kątem interakcji ofiara-drapieżnik - dodaje Sugiura. Kolce genitalne samców występują w wielu rodzinach os a, naukowcy chcą zbadać, czy nowo odkryta funkcja obronna przejawia się także u innych gatunków.