Niesporczaki podróżują na ślimakach. Ceną za przejazd często jest śmierć

Niesporczaki, małe bezkręgowce zwane niedźwiedziami wodnymi, o walcowatych ciałkach o długości zaledwie do 1,2 milimetra, żyją tam, gdzie występuje woda w stanie ciekłym: w oceanach, rzekach, jeziorach, a także w wilgotnych kępach porostów i mchów na skałach i drzewach. Znane są też jako organizmy, które mogą przetrwać warunki zabójcze dla innych zwierząt, takie jak ekstremalna temperatura, promieniowanie ultrafioletowe czy przestrzeń kosmiczna. Niestraszny jest im nawet stan zamrożenia. W odpowiedzi na tego typu warunki spowalniają ich procesy metaboliczne, co nazywa się stanem kryptobiozy. Mogą w nim przetrwać nawet dziesiątki lat, a następnie, po nawodnieniu, są w stanie się rozmnażać.

Niesporczaki potrafią pływać i chodzić, ale krótkie odnoża nie są w stanie przenosić ich szybko na dalekie odległości. Organizmy te polegają więc na pomocy płynącej z natury, takiej jak wiatr, woda lub gospodarz, który ma wystarczająco wilgotne ciało. Niedawno naukowcy odkryli, że zarówno te aktywne, jak i w stanie spoczynku, przemieszczają się, używając jako środka transportu... ślimaków.

Interakcje niesporczaków ze ślimakami w naturalnym środowisku nie są dobrze poznane. Jak stwierdziły autorki badania z Instytutu Biologii Środowiska na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, po sprawdzeniu dostępnej literatury okazało się, że temat był "prawie niezbadany". Tylko wcześniejsze badania, sprzed 55 lat, opisywały obserwacje niesporczaków, które przechodziły przez jelita ślimaków, kiedy te były w trakcie trawienia, a następnie pojawiały się w ich kale.

Jednak naukowcy spodziewali się, że ślimaki mogą być "idealnym pojazdem dla niesporczaków", ponieważ jedne i drugie są znane z wilgotnych warunków, w których żyją. Wyniki badania, którego główną autorką jest dr Zofia Książkiewicz-Parulska z UAM, opublikowano w czwartek na łamach czasopisma "Scientific Reports".

Aby sprawdzić, czy hipoteza jest słuszna, badacze skupili się na ślimakach gajowych (Cepaea nemoralis) i niesporczakach Milnesium inceptum. Oba te gatunki występują razem w ekosystemach lądowych w Europie Zachodniej i największą aktywność przejawiają w wilgotnych warunkach. Jak wskazano, ślimaki te mają muszlę o średnicy do 22 milimetrów, dlatego są dobrymi kandydatami na "pojazd" dla niesporczaków.

W ramach eksperymentów obserwowano ślimaki poruszające się po kroplach wody i kawałkach mchu, gdzie znajdowały się niesporczaki. Naukowcy chcieli w ten sposób sprawdzić, ile z nich ślimakom uda się podnieść. Zarówno niesporczaki aktywne, jak i te w stanie spoczynku przywierały do pokrytych śluzem ciał ślimaków, po czym przemieszczały się w ten sposób na krótkie odległości. Podczas obserwacji ślimaki zbierały 38 niesporczaków z kropel wody i 12 z mchu.

Przeprowadzono również eksperymenty, w których miejsce, gdzie były ślimaki i niesporczaki, otoczono fizyczną barierą. Pokonywały ją jedynie te niesporczaki, które przyczepiły się do ciał ślimaków.

Ślimaczy "pojazd" miał jednak swoją poważną wadę. Tylko około 34 procent niesporczaków będących w stanie kryptobiozy, pokrytych wysuszonym śluzem ślimaka, dało się wskrzesić po 24 godzinach. Dla porównania - 98 proc. niesporczaków w stanie spoczynku z grupy kontrolnej wracało do pełnej aktywności po kontakcie z wodą.

Śluz pokrywający ciało ślimaka składa się głównie z wody, ale szybko wysycha. Pokryte śluzem niesporczaki w stanie spoczynku na krótko zostały ożywione dzięki tej wodzie, niestety nie mogły wrócić do normalnej aktywności. To dlatego, że śluzowata powłoka stała się twarda, a niesporczaki zostały w niej zamknięte "w bardzo dziwnych pozycjach" - poinformowali naukowcy.