Rady, komisje, fundacje. Tak wybiera się szefów mediów publicznych w Europie

Nowa ustawa medialna była jednym z tematów wczorajszej debaty w Parlamencie Europejskim o sytuacji w Polsce. Część eurodeputowanych krytykowała jej zapisy. Premier Beata Szydło przekonywała, że zmiany w mediach "w niczym nie naruszają europejskich standardów dotyczących publicznych nadawców".

Korzystając z raportu, przygotowanego przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, sprawdziliśmy, jak szefów mediów publicznych powołuje się w wybranych krajach Unii Europejskiej.

Do nadawców publicznych w Niemczech należą stacje telewizyjne i radiowe zrzeszone w ARD oraz stacja telewizyjna ZDF.

ZDF posiada bardzo skomplikowaną strukturę kierowniczą, w której wyróżnia się Radę Telewizyjną, Radę Administracyjną oraz dyrektora generalnego.

Dyrektor generalny powoływany jest przez Radę Telewizyjną w tajnych wyborach na 5 lat, większością 3/5 głosów. W skład Rady Telewizyjnej powołuje się 77 osób na 4-letnią kadencję. 31 osób to reprezentanci świata polityki: 16 przedstawicieli landów, 3 przedstawicieli rządu oraz 12 przedstawicieli partii politycznych. Kolejne 30 osób to reprezentanci różnych grup społecznych (m.in. przedstawiciele kościołów, związków zawodowych, związków pracodawców, rzemiosła, mediów, związków sportowych etc.). Są oni wybierani za radą poszczególnych organizacji. Ostatnia grupa 16 członków reprezentuje takie środowiska jak: sztuka, nauka, wolne zawody, ochrona małoletnich, ochrona zwierząt czy ochrona konsumentów. Członkowie są albo delegowani przez instytucje, które reprezentują, albo powoływani przez konferencję premierów państw związkowych na podstawie propozycji organizacji i grup społecznych.

Dyrektora generalnego ZDF można powołać na kolejną kadencję. Może on zostać odwołany przez Radę Administracyjną (wymagana większość głosów – 3/5) po uzyskaniu zgody Rady ZDF.

Rada Administracyjna składa się z 14 członków powoływanych na 5 lat. Pięciu członków reprezentuje landy i są oni powoływani wspólnie przez premierów landów. Dalszych ośmiu członków wybiera Rada Telewizyjna większością 3/5 głosów. Skład uzupełnia przedstawiciel rządu federalnego.

W kontekście niezależności politycznej ZDF na uwagę zasługuje pluralistyczny charakter Rady Telewizyjnej, w której większość posiadają przedstawiciele reprezentujący różne organizacje i instytucje niepolityczne. Jej skład odzwierciedla między innymi wielowyznaniowy charakter Niemiec jak również federalny kształt państwa.

ARD jest to związek działających w Niemczech publicznych nadawców regionalnych, który został powołany w 1950 roku. Od 1963 roku ARD nadaje program pierwszy telewizji niemieckiej. Struktura i zadania tego nadawcy były wzorowane na brytyjskiej BBC. Członkami ARD jest dziesięciu niemieckich nadawców publicznych: dziewięciu regionalnych i jeden wyspecjalizowany (Deutsche Welle).

Do struktur nadzorczych i zarządczych France Télévisions należą: Rada Administracyjna, Zarząd Spółki oraz Walne Zgromadzenie.

Zarząd France Télévisions jest jednoosobowy. Funkcję prezesa pełni jednocześnie przewodniczący Rady Administracyjnej, która składa się z 15 osób, tzw. Administratorów: oprócz prezesa z dwóch parlamentarzystów wyznaczonych przez sejmową i senacką komisję kultury, pięciu przedstawicieli państwa, pięciu tzw. niezależnych osobistości mianowanych przez CSA (organ regulacyjny ds. audiowizualnych) oraz dwóch przedstawicieli pracowników. Kadencja Rady Administracyjnej trwa 5 lat i może być odnawiana.

Od 2010 roku szefa France Télévisions wskazuje prezydent Francji. W poprzednio obowiązującym systemie prawnym, prezesi France Télévisions byli mianowani przez przewodniczącego CSA. Nowy sposób mianowania uwzględnia współdecyzję ze strony CSA oraz brak sprzeciwu ze strony sejmowej oraz senackiej komisji kultury.

Państwo jako jedyny akcjonariusz sprawuje pełną władzę w spółce. Walnemu Zgromadzeniu przewodniczy prezes spółki lub w przypadku jego braku - najstarszy wiekiem Administrator mianowany przez CSA. W Walnym Zgromadzeniu zasiadają przedstawiciele Państwa pracujący w Agencji Udziałów Państwa (APE) – komórce podległej Dyrekcji Generalnej Skarbu Państwa i Polityki Gospodarczej w Ministerstwie właściwym ds. finansów i ekonomii.

Zwyczajne Walne Zgromadzenie podejmuje decyzje nie wymagające zmiany statutu. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie jest jedynym ciałem uprawnionym do zmiany statutu. Zmiany te następnie zatwierdza dekret rządu.

Władze BBC składają się z dwóch niezależnych od siebie ciał: BBC Trust – organu nadzorczego oraz organu wykonawczego - Executive Board (Rada Wykonawcza).

W skład BBC Trust wchodzi prezes, wiceprezes i 10 członków wybieranych na okres nie dłuższy niż 5 lat z możliwością reelekcji (nie dłużej niż na okres 5 lat). Wyznacza ich królowa brytyjska na podstawie rekomendacji ministrów rządu. Organ ten wyznacza i ocenia strategię oraz kierunki rozwoju BBC. Wyznacza też dyrektora generalnego BBC, który jest jednocześnie redaktorem naczelnym a zatem odpowiada za redakcyjne treści i program. Dyrektor generalny może być lub nie być jednocześnie przewodniczącym Rady Wykonawczej. To ciało zbiera się raz w miesiącu i zajmuje się zarządzanim operacyjnym.

W skład Rady Wykonawczej wchodzą członkowie „wykonawczy” (executive members) i „niewykonawczy” (non-executive members). Tych drugich wyznacza BBC Trust. Tych pierwszych specjalny komitet nominacyjny złożony z czterech członków Rady. Oni także muszą zostać zatwierdzeni przez BBC Trust.

RAI jest spółką publiczną działającą w oparciu o prawo spółek, której właścicielem jest Ministerstwo Ekonomii i Finansów. Tak jak w innych spółkach organami zarządczymi są: Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, Rada Administracyjna i Rada Audytorów.

Rada Administracyjna składa się z 9 osób wybieranych na 3-letnią kadencję, z czego 7 nominowanych jest przez Komisję parlamentarną ds. nadzoru nad usługami audiowizualnymi a dwóch, w tym Przewodniczący, bezpośrednio przez większościowego akcjonariusza: Ministerstwo Ekonomii i Finansów. Wybór przewodniczącego musi być zatwierdzony przez Komisję parlamentarną ds. nadzoru nad usługami audiowizualnymi większością 2/3 głosów. Prywatny udziałowiec nie może posiadać więcej niż 1 proc. udziału w kapitale spółki RAI. Rada Administracyjna wybiera Dyrektora Generalnego również na 3-letnią kadencję.

Dyrektor generalny mianowany jest w konsultacji z udziałowcami spółki na taki sam okres kadencji jak Rada Administracyjna. Realizuje wytyczne Rady Administracyjnej w zakresie programowym, funkcjonowania spółki i codziennego zarządzania nią.

Radę Audytorów powołuje Walne Zgromadzenie spośród biegłych księgowych zarejestrowanych w rejestrze Ministra Sprawiedliwości na 3-letnią kadencję odpowiadającą trzem budżetowym okresom rozliczeniowym. Rada Audytorów liczy trzech stałych członków (w tym przewodniczącego) oraz dwóch alternatywnych również powołanych przez Walne Zgromadzenie.

Struktury kierownicze Czeskiej Telewizji tworzy Rada Czeskiej Telewizji oraz Dyrektor Generalny.

Pierwszy z organów pełni rolę ciała nadzorczego. W jego skład chodzi 15 członków wybieranych przez Parlament na 6 letnią kadencję z możliwością reelekcji. Kandydatów na członków tego gremium przedstawiają organizacje reprezentujące kulturę, regiony, związki zawodowe, pracodawców, związki wyznaniowe, ośrodki edukacyjne, naukę, organizacje ochrony środowiska. Aby zachować ciągłość działania tego gremium 1/3 składu jest wymieniana co 2 lata. Rada odpowiada bezpośrednio przed izbą niższą Parlamentu. Ta ostatnia w określonych prawnie okolicznościach może odwołać członka Rady.

Kompetencje Rady są dość rozległe. Przede wszystkim ma ona prawo wybrać i odwołać Dyrektora Generalnego oraz dyrektorów studiów telewizyjnych. Rada zatwierdza budżet nadawcy oraz kontroluje efektywność wydawania funduszy nadawcy zgodnie z przyjętym budżetem. Ponadto zatwierdza ona statut nadawcy oraz określa wstępnie zasady misji publicznej, które wymagają akceptacji niższej izby Parlamentu.

Dyrektor generalny odpowiedzialny za bieżące kierowanie działalnością Czeskiej Telewizji jest wybierany przez Radę.

Zarówno Rada jak i dyrektor generalny są wybierani na sześcioletnią kadencję, co teoretycznie powinno uniezależniać te struktury od wybieranej na 4 lata niższej izby Parlamentu. Z drugiej jednak strony podkreślić należy istotne funkcje kontrolne niższej iżby Parlamentu względem Rady, która prócz wyboru członków może w pewnych okolicznościach odwoływać każdego z nich, podobnie jak cały skład. Szczególnie w tym drugim przypadku może dochodzić do nadużyć skutkujących odwoływaniem Rady z przyczyn pozamerytorycznych.

DR jest niezależną instytucją publiczną kierowaną przez 11-osobowy zarząd (Executive Board) wybierany na 4-letnią kadencję. Trzech z członków tego gremium, włączając prezesa i wiceprezesa zarządu, powoływanych jest przez Ministra Kultury, sześciu przez Parlament (Folketing) a dwóch przez stałych pracowników DR spośród osób posiadających wiedzę z dziedziny mediów, kultury, finansów, zarządzania. Wiceprezes powoływany jest z grona osób nominowanych przez Parlament. Członkowie zarządu nie mogą jednocześnie pełnić funkcji: deputowanych w Parlamencie Danii, Parlamencie Europejskim czy w samorządach.

Zarząd ustanawia wytyczne dla działalności DR oraz mianuje dyrektora generalnego i członków Kierownictwa (Management Board), którzy na co dzień kierują instytucją, administrują finansami i sprawują nadzór nad programem.

Członkowie kierownictwa podlegają Ustawie o odpowiedzialności. Zarząd, po konsultacji z dyrektorem generalnym mianuje także tzw. redaktora słuchaczy i widzów (rzecznika odbiorców), który jest niezależny i składa raport zarządowi ze swej działalności.

Sveriges Television (SVT) istnieje w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której właścicielem jest niezależna fundacja powołana przez państwo. Rada Fundacji składa się z 13 polityków reprezentujących partie polityczne zasiadające w parlamencie, wybieranych przez rząd.

Rada ta wybiera Zarząd SVT. Fundacja nie ma wpływu na program, jej zadaniem jest pełnienie roli swoistego bufora między władzą państwową a spółkami programowymi.

Zgodnie z węgierską ustawą medialną parlament ustanawia Fundację Publiczną, aby zapewnić świadczenie usług mediów publicznych i publicznych usług informacyjnych oraz by chronić ich niezależność.

Fundacja Publiczna jest właścicielem spółek: Węgierska Telewizja, Duna TV, Węgierskie Radio oraz Narodowa Agencja Informacyjna (zwanych operatorami mediów publicznych). Organem zarządzającym Fundacją Publiczną jest sześcioosobowa Rada Nadzorcza. Połowa członków, którzy mogą być wybrani przez parlament do Rady powinna być nominowana przez ugrupowania rządzące, a druga połowa przez frakcje opozycyjne. Frakcje rządzące i opozycyjne uzgadniają między sobą kandydatów, którzy mogą być nominowani przez odpowiednie strony. Przewodniczącego Rady Nadzorczej oraz jednego z członków deleguje na okres dziewięciu lat Rada Mediów.

Pozostali członkowie rady nadzorczej są wybierani przez Parlament na taki sam okres. Mandaty wybieranych i delegowanych członków wygasają w tym samym czasie, czyli po dziewięciu latach od daty wyboru przez Parlament. Rada Nadzorcza wybiera dyrektorów generalnych spółek mediów publicznych i określa warunki ich zatrudnienia.

Organami zarządczymi spółki Słowackie Radio i Telewizja są zarząd oraz dyrektor generalny. W skład zarządu wchodzi 9 członków powoływanych i odwoływanych przez parlament na okres 6 lat (maksymalnie 2 następujące po sobie kadencje) zwykłą większością głosów. Co dwa lata 1/3 członków jest wymieniana. Jeśli kadencja wszystkich członków wygasa, nowi członkowie na pierwszym, po wyborze, posiedzeniu zarządu ciągną losy, aby wybrać trzech członków zarządu na kadencję 2-letnią oraz czterech, którzy będą sprawować kadencję przez 4 lata. Zarząd w pełnym składzie wybiera ze swego grona przewodniczącego.

Kandydaci do zarządu wybierani są przez odpowiednią komisję parlamentarną spośród ekspertów wskaznych przez przez instytucje działające w mediach, kulturze, ekonomii, prawie, przemyśle, nauce, edukacji, związki religijne itd.

Kandydaci nie mogą pełnić funkcji w partiach politycznych i administracji. Nie mogą również być nadawcami, operatorami kablowymi, wydawcami prasy.

Dyrektor generalny wybierany jest na okres 5 lat przez parlament spośród kandydatów zaproponowanych przez odpowiednią komisję parlamentarną w procedurze publicznych wysłuchań zarejestrowanych kandydatów.

Fajon: nowa ustawa medialna jest krokiem wstecz w przypadku działania mediów

Autor: tol / Źródło: tvn24bis.pl