Ponad 2 miliony Polaków żyło w skrajnym ubóstwie w 2018 roku - wynika z najnowszego raportu przygotowanego przez Polski Komitet Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu (EAPN Polska). Oznacza to wzrost o około 422 tysiące osób w porównaniu do roku wcześniej. Według Komitetu, potrzebna jest waloryzacja między innymi świadczenia Rodzina 500 plus.
17 października jest obchodzony Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem. Z tej okazji EAPN Polska opublikował raport "Poverty watch 2019: monitoring ubóstwa finansowego i polityki społecznej przeciw ubóstwu w Polsce".
Wzrost ubóstwa
Autorzy raportu podkreślili, że w 2018 roku zmienił się pozytywny trend w zakresie spadku ubóstwa skrajnego i relatywnego.
Podstawę wyznaczania granicy ubóstwa skrajnego stanowi minimum egzystencji szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS). Minimum egzystencji osoby dla samotnej w 2018 roku wynosiło 595 złotych, dla czteroosobowej rodziny (dwie osoby dorosłe plus dwoje dzieci do lat 14) – 1606 złotych. W przypadku ubóstwa relatywnego te progi wyniosły odpowiednio 810 złotych i 2187 złotych.
"Wskaźniki obu rodzajów ubóstwa wzrosły – ubóstwo skrajne z 4,3 procent do 5,4 procent, ubóstwo relatywne z 10,7 procent do 10,9 procent. Stało się tak mimo wyższego niż w 2017 roku wzrostu realnego przeciętnego wynagrodzenia (o 5,3 procent), realnej płacy minimalnej (o 4 procent), mniejszego niż w 2017 roku bezrobocia (3,7-3,8 procent) oraz kontynuowania wypłat świadczenia wychowawczego (500 plus)" - czytamy.
Jak podkreślono, "korzyści najuboższych 20 procent społeczeństwa z tych pozytywnych trendów w postaci wzrostu realnych dochodów i wydatków zasadniczo spadły w 2018 roku".
Podano, że realne dochody w gospodarstwach domowych najbiedniejszych 20 procent społeczeństwa wzrosły w ujęciu rocznym o 1,5 procent, podczas gdy wydatki wzrosły o 3,3 procent. Dla porównania, w 2017 roku realne dochody wzrosły o 15,7 procent, a w 2016 roku o 22,1 procent.
Z raportu EAPN wynika, że liczba Polaków żyjących w skrajnym ubóstwie wzrosła o około 422 tysiące - z 1,7 miliona w 2017 roku do 2,1 miliona w 2018 roku. 417 tysięcy ubogich stanowiły dzieci, a 276 tysiące seniorzy. Liczba dzieci żyjących w skrajnym ubóstwie wzrosła o około 90 tysięcy w porównaniu do 2017 roku.
Zgodnie z danymi GUS, w 2018 roku stopa ubóstwa skrajnego wśród dzieci do lat 18 wyniosła 6 procent, podczas gdy prognozowano, że po wprowadzeniu programu 500 plus w sytuacji skrajnego ubóstwa pozostanie jedynie 0,7 procent polskich dzieci.
Liczba osób żyjących w ubóstwie relatywnym wzrosła w ubiegłym roku o około 304 tysiące - z 5,2 miliona do 5,5 miliona.
Zaznaczono jednak, że nadal - mimo zmiany trendu - w ubóstwie żyje mniej Polaków niż w latach 2014-2015.
Rodzina 500 plus
Autorzy raportu dużo miejsca poświęcili programowi Rodzina 500 plus, który wystartował 1 kwietnia 2016 roku. "Świadczenie wychowawcze stanowi oczywiście realną pomoc dla rodzin z dziećmi, ale poziom wsparcia dla ubogich rodzin w ramach tego świadczenia zmniejsza się" - podkreślono.
Autorzy raportu wyjaśnili, że jest tak po części dlatego, że "od 2016 roku nie było ono waloryzowane, a ceny rosły. Traci więc ono realną wartość". Jak wskazano, 500 złotych z 2016 roku warte było około 480 złotych w 2018 roku.
Na temat waloryzacji świadczeń premier Mateusz Morawiecki mówił we wrześniowej rozmowie z money.pl. - Przy tak niskiej inflacji poszerzyliśmy program o pierwsze dziecko. Każda rodzina, która ma drugie dziecko, ma też pierwsze, więc to 100-procentowa waloryzacja - uzasadnił szef rządu.
Ponadto, autorzy raportu zwrócili uwagę, że "mimo zaplanowanej podwyżki na 2017 rok, nie podniesiono też zasiłków rodzinnych ani kryteriów, które do nich uprawniają. Dlatego one również traciły na wartości, a część ubogich rodzin traciła je częściowo lub w całości w związku z przekraczaniem kryteriów dochodowych".
W ocenie EAPN Polska, brak waloryzacji świadczenia wychowawczego i zasiłków rodzinnych sprawił, że rodziny utrzymujące się głównie ze świadczeń mogły zaspokoić swoje potrzeby na niższym poziomie. "Dlatego właśnie wśród takich rodzin ubóstwo skrajne wzrosło najbardziej (z 10,4 do 14,1 procent). Rodziny takie korzystały w niewielkim stopniu lub w ogóle z podwyżek płacy minimalnej i ogólnego wzrostu płac" - podkreślono.
Na każde dziecko
Od początku lipca tego roku można składać wnioski o 500 plus w nowej rozszerzonej odsłonie. Po zmianach świadczenie wychowawcze przysługuje na każde dziecko, bez względu na dochody rodziny.
Autorzy raportu podkreślili, że brak kryterium dochodowego "da małe korzyści uboższym rodzinom, które od początku korzystały ze świadczenia na jedyne lub pierwsze dziecko". "Duże korzyści odniosą rodziny z klasy średniej i w szczególności zamożne" - dodano.
Według EAPN Polska, "usunięcie kryterium w świadczeniu wychowawczym może w niewielkim stopniu przyczynić się do zwiększenia dochodów z pracy w uboższych rodzinach". Efekt będzie zauważalny dopiero w 2020 roku. "Jednak kształt zasiłków rodzinnych nadal słabo do tego zachęca (uzyskiwanie dochodu wyższego niż kryterium nie powoduje poprawy sytuacji)" - zaznaczono.
Przeciwdziałanie ubóstwu
Jak podkreślono w raporcie, "polityka przeciwdziałania ubóstwu powinna uwzględniać nie tylko świadczenia pieniężne - odpowiednio wysokie i regularnie waloryzowane".
W ocenie Komitetu, wsparcie finansowe powinno być skoordynowane z dostępnymi, dobrej jakości usługami dla osób w wieku produkcyjnym, na przykład wsparcie w nabywaniu i podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, pomoc w szukaniu i utrzymaniu zatrudnienia, zapewnianie opieki nad dziećmi i zależnymi osobami dorosłymi, dostęp do transportu publicznego.
"Usługi te umożliwiają osobom zdolnym do pracy z ubogich rodzin na uzyskanie lub zwiększenie dochodów z pracy" - wyjaśniono.
Rządowe sprawozdanie
Na wyhamowanie trendu spadkowego ubóstwa zwrócił uwagę sam rząd w drugim sprawozdaniu z realizacji o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w 2018 roku. Jego autorem jest Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Ministerstwo podało, że w 2018 roku odnotowano wyhamowanie trendu spadkowego ubóstwa, co - według resortu - "wiązało się między innymi z wyczerpaniem się efektu programu na poziom wydatków gospodarstw domowych, na podstawie których dokonywany jest pomiar ubóstwa skrajnego".
"Ubóstwo mierzone jest na podstawie wydatków gospodarstwa domowego w porównaniu z całą grupą badanych gospodarstw, zatem w przypadku zwiększenia oszczędności, które wcześnie mogły wcale nie występować wśród najbiedniejszych, może się okazać, że teoretycznie poziom ubóstwa wzrósł. Jest to jednak tylko wynik statystyczny, bo rzeczywisty poziom zasobów i dostępności do dóbr tego gospodarstwa domowego wzrósł" - podkreśliła minister rodziny Bożena Borys-Szopa.
Wzrost ubóstwa skrajnego potwierdzają dane Głównego Urzędu Statystycznego, o których w sierpniu pisał Konkret24.
Jako pierwsza o raporcie Polskiego Komitetu Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu napisała "Gazeta Wyborcza".
European Anti-Poverty Network (EAPN) jest największą europejską organizacją sieci krajowych oraz organizacji europejskich i międzynarodowych, które działają na rzecz walki z ubóstwem. Polski Komitet Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu (EAPN Polska) został powołany do życia w 2007 roku, zrzesza obecnie 32 organizacje ogólnopolskie i lokalne. EAPN Polska działa przy Wspólnocie Roboczej Związków Organizacji Socjalnych WRZOS.
Autor: mb / Źródło: tvn24bis.pl