Normy stężenia smogu - co tak naprawdę oznaczają?

Smog to problem wielu polskich miastShutterstock

Od kilku lat smog w końcu stał się nośnym, medialnym tematem w Polsce. I dobrze! Dzięki temu w końcu zaczęliśmy zwracać uwagę na jakość powietrza, którym wszyscy oddychamy, a przede wszystkim na negatywne konsekwencje, które niesie dla naszego zdrowia smog, zalegający niekiedy długimi tygodniami nad polskimi miastami oraz wsiami. Na ulicach coraz łatwiej znaleźć tablice informujące o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza, Polacy równie chętnie pobierają kolejne aplikacje do monitorowania poziomu stężenia smogu. Ale co właściwie oznaczają kolejne wartości?

Polska oddycha najgorszym powietrzem spośród krajów Europy. Nasza energetyka oparta jest w znakomitej większości na węglu, spora część domów pozbawiona jest bardziej ekologicznego, sieciowego ciepła do ogrzewania wnętrz i wody, swoje "trzy grosze" dorzuca również transport -samochody są choćby główną przyczyną pojawiania się smogu w Krakowie w letnie, bezwietrzne dni! Na szczęście wszyscy coraz więcej robimy wspólnie i dla samych siebie - by raz na zawsze uporać się z problemem zanieczyszczonego powietrza. W skali makro to przede wszystkim ograniczanie liczby "kopciuchów", czyli niskoemisyjnych, mocno brudzących powietrze kotłów do spalania drewna czy niskiej jakości węgla, ale również obejmowanie miejską siecią ciepłowniczą kolejnych dzielnic. Samorządy wymieniają tabor autobusowy na ten ekologiczny, na ulicach coraz częściej można również spotkać samochody elektryczne, a państwowe spółki energetyczne inwestują kolejne miliony w alternatywne, czyste źródła energii - najlepszymi tego przykładami są gazoport w Świnoujściu czy farma wiatrowa, która powstaje na Bałtyku.

Samodzielnie również próbujemy się chronić w każdy możliwy sposób przed rakotwórczymi substancjami, które unoszą się w powietrzu. Prawdziwą furorę robią u nas maski przeciwsmogowe - dziś nie są już powodem do wstydu i noszą je nawet nastolatki! Ocieplamy domy, wymieniamy okna, coraz chętniej kupujemy również domowe oczyszczacze powietrza, pamiętając, że zanieczyszczenia przenikają również do wnętrza naszych czterech ścian. Te najlepsze, jak na przykład marki Philips, w kilkanaście minut potrafią oczyścić powietrze z całego, chroniąc wszystkich domowników przed przykrymi konsekwencjami smogu.

Miasta o najwyższym stężeniu średniorocznym pyłu PM10 - powyżej normy 40 µg/m3 (Polski Alarm Smogowy)Polski Alarm Smogowy

Gdzie mierzy się smog w Polsce?

Polski system mierzenia zanieczyszczenia w środowisku tylko pozornie jest skomplikowany. System pomiaru jakości przynależy do Inspekcji Ochrony Środowiska, którego poszczególne działy odpowiadają za jakość pomiarów i utrzymanie sieci monitorującej. Łącznie mamy około trzystu stacji pomiarowych, z których większość zlokalizowana jest w miastach i miejscach przemysłowych. Polska sieć oceny jakości powietrza została pomyślana przede wszystkim, jako system ostrzegania ludności, stąd najwięcej stanowisk badawczych umieszczono na południu kraju, gdzie jest największa gęstość zaludnienia i smog występuje najczęściej.

Oprócz rządowych stacji, należących do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, mocno rozbudowaną sieć ma również krakowski start-up - Airly, który od dwóch lat rozwija własną siatkę czujników. Niewielkie urządzenia, które stworzyła ta firma, na bieżąco zbierają dane o poziomie zanieczyszczeń, w ten sposób budując wiarygodną bazę szeregu parametrów, które pomogą szybciej i skuteczniej eliminować źródła smogu w Polsce. Póki co, Airly ma tysiące czujników, które umieszczono głównie w największych miastach, ale coraz częściej można spotkać również mniejsze miejscowości, gdzie jakość powietrza ciągle jest wielką niewiadomą.

Liberalne normy stężenia pyłów

Polski system pomiaru zanieczyszczeń w powietrzu opiera się przede wszystkim na mierzeniu stężenia pyłu zawieszonego: PM2,5 i PM 10. To drobne, niewidoczne, ale niezwykle szkodliwe substancje, które powstają głównie w wyniku spalania niskoemisyjnego. Taka mieszanina, wraz z metalami ciężkimi, tlenkami azotu, dwutlenkiem siarki i innymi dioksynami i węglowodorami tworzy właśnie smog - ciężką, zalegającą chmurę pyłów i gazów, których poszczególne elementy mają zwykle średnicę mniejszą niż 1/5 ludzkiego włosa!

W przypadku pyłu zawieszonego PM2,5 w gruncie rzeczy trudno mówić o jakiejkolwiek normie - te cząsteczki są tak małe, że bez trudu docierają do górnych dróg oddechowych człowieka, przenikają również do płuc i krwi, tworząc niesamowite spustoszenie w organizmie. Mierzy się go w mikrogramach na metr sześcienny powietrza (µg/m3) i ustalono, że dopuszczalne stężenie średnioroczne wynosi 25 µg/m3. Im mniejsze więc stężenie takiego pyłu, tym lepiej dla zdrowia.

Normy pyłu PM10 zostały ustalone dyrektywą Unii Europejskiej, choć każdy z krajów Wspólnoty ma trochę inne normy zanieczyszczeń. Średniodobowe stężenie tej mieszaniny powinno być niższe niż 50 µg/m3 i nie powinien być przekraczany więcej niż przez 35 dni w roku - średnioroczny pomiar powinien wynosić mniej niż 40 µg/m3. W Polsce ustalono, że dopuszczalny limit średniej dobowej to właśnie 50 µg/m3; gdy stężenie wzrasta do 200 µg/m3 - mamy do czynienia z poziomem informowania, zaś przy stężeniu powyżej 300 µg/m3 zaczyna się próg alarmowy.

Nie da się ukryć, że polskie normy stężenia PM2,5 i PM10 należą do najbardziej liberalnych w Europie. Czesi wszczynają alarm, gdy stężenie wynosi powyżej 100 µg/m3, we Francji ten próg jest jeszcze bardziej restrykcyjny - alarm ogłasza się już przy 80 µg/m3.

Smog towarzyszy Polakom w codziennym życiuShuttestock

Pyły to nie wszystko

Oprócz pomiaru pyłów zawieszonych w atmosferze, stacje badawcze zwykle mierzą stężenia również innych, równie szkodliwych substancji, które znajdują się w powietrzu. Najważniejszym z nich jest benzo(a)piren - rakotwórczy węglowodór, który szczególnie groźny jest w sytuacji, gdy nasze organizmy są na niego narażone długotrwale. Ustalono, że dopuszczalny poziom tego związku wynosi 1 ng/m3 (nanogram na metr sześcienny). Niestety, w Polsce normy te są regularnie i wielokrotnie łamane - w Rybniku we wrześniu tego roku stężenie benzo(a)pirenu w powietrzu wynosiło aż 1600 procent!

Istotny dla naszego zdrowia jest również wynik pomiaru stężenia dwutlenku azotu (NO2) - w ciągu jednej godziny pomiar powinien wynieść mniej niż 200 µg/m3, a wyższe stężenie nie powinno występować częściej niż 18 razy w ciągu roku. Ważny jest też dwutlenek siarki (SO2), którego godzinowe stężenie nie powinno przekraczać 350 µg/m3 - dopuszcza się najwyżej 24 przekroczenia. Równie szkodliwy jest również benzen (C6H6), który jest jedną z najgroźniejszych toksyn przemysłowych. Jest niezwykle lotny i bardzo łatwo się nim zatruć, dlatego średnioroczna norma wynosi 5 µg/m3.

Osobną kwestią jest obecność ozonu. Przyzwyczailiśmy się myśleć, że ten izotop tlenu (O3) jest nam niezbędny, sporo mówiło się o "dziurze ozonowej", którą wszelkimi sposobami próbowaliśmy łatać przez ostatnie lata. Okazuje się jednak, że ozon jest pożądany w najniższych warstwach atmosfery - a więc w powietrzu, którym oddychamy - jedynie w niewielkim stężeniu: inaczej ludzki organizm reaguje zaburzeniami oddychania, bólami głowy, a nawet obrzękiem płuc. Wysokie stężenie ozonu zwykle występuje u nas latem, gdy za oknem panują wysokie temperatury. Dopuszczalne stężenie ozonu w powietrzu to 120 µg/m3, mierzone w cyklu ośmiogodzinnym - i nie powinno być więcej niż 25 dni w roku, gdy norma ta jest przekroczona.

Indeks jakości powietrza

Zdecydowana większość źródeł pomiaru jakości powietrza tworzy indeks jakości powietrza - to końcowy efekt wyliczeń, opartych o aktualne odczyty stężeń poszczególnych substancji w atmosferze, pokazujący, jak dobre - lub złe - jest w tej chwili powietrze. Dzięki temu każdy z nas nie musi trudzić się sprawdzaniem poszczególnych parametrów z osobna, bo algorytm sam odpowie nam na najbardziej interesujące nas pytanie: czy za oknem jest dziś smog? Poszczególne algorytmy nieco różnią się od siebie, zwykle biorą pod uwagę również inne dane - pobrane z różnych lokalizacji, niektóre jednak są na tyle dopracowane, że - przewidując pogodę, potrafią również estymować jakość powietrza w dopiero nadchodzących godzinach.

Philips

Interesując się tematem smogu, warto również pamiętać, że rezygnowanie z aktywności fizycznej czy długotrwałego przebywania poza domem to nie wszystko. Liczne badania naukowców dowiodły, że przebywanie wyłącznie w domu, gdy za oknem smog, wcale nie musi nas przed nim chronić! Okazuje się, że przeciętnie powietrze w naszych domach jest jedynie o 10 procent lepsze niż to na zewnątrz. Właśnie dlatego warto zadbać o obecność w naszych mieszkaniach niewielkich, ale działających cuda urządzeń - domowe oczyszczacze powietrza potrafią usunąć niemal wszystkie zanieczyszczenia z naszych czterech kątów. Te nowoczesne i wysoce wydajne, takie jak marki Philips, mają również wbudowane czujniki do pomiaru zanieczyszczeń.

Philips

Na panelu urządzenia wyświetla się informacja o tym, jak zanieczyszczone jest powietrze w jego otoczeniu. Oprócz wskaźnika poziomu PM2,5 oczyszczacz jest wyposażony także w światełko LED, które za pomocą kolorów przekazuje informację o jakości powietrza: kolor czerwony - bardzo zła jakość powietrza, fioletowy - zła jakość powietrza, różowy - średnia jakość powietrza, niebieski - dobra jakość powietrza. Posiada również tryb automatyczny, który sprawia, że urządzenie natychmiast reaguje na najmniejsze zmiany jakości powietrza - gdy stan powietrza pogarsza się oczyszczacz jest pobudzony do wzmożonej pracy i efektywnie oczyszcza pomieszczenia z wszelkich zanieczyszczeń.

Materiał powstał we współpracy z firmą Philips

Autor: Philips

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Pogoda na Wielkanoc 2024. Święta zapowiadają się bardzo ciepło. Temperatura będzie przekraczać 20 stopni Celsjusza. Nie zabraknie słońca, niestety jest też duże ryzyko, że pojawią się burze.

Pogoda na Wielkanoc 2024. Może być blisko rekordu ciepła

Pogoda na Wielkanoc 2024. Może być blisko rekordu ciepła

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl

Podwójne trzęsienie ziemi nawiedziło Grecję. W piątek rano w okolicach Peloponezu zanotowano wstrząsy o magnitudzie 5,7 oraz 4,0. Jak przekazały lokalne media, wibracje odczuwalne były także w Atenach.

Podwójne trzęsienie ziemi w Grecji

Podwójne trzęsienie ziemi w Grecji

Źródło:
EMSC, kathimerini.com, gr.euronews.com

Jamniki nie będą zakazane w Niemczech. Miłośnicy rasy obawiali się, że będzie to efekt ustawy zakazującej hodowli psów z "nieprawidłowościami układu kostnego". Jak wyjaśnili przedstawiciele rządu, żadna rasa nie zostanie zakazana - celem nowych przepisów będzie ukrócenie praktyk, które przyczyniały się do cierpienia zwierząt.

Jamniki uratowane. "Będą zawsze, tylko nie z łapami długości centymetra"

Jamniki uratowane. "Będą zawsze, tylko nie z łapami długości centymetra"

Źródło:
BBC, tvnmeteo.pl

Kometa 12P/Pons-Brooks, nazywana także "Matką smoków", jest widoczna na nieboskłonie. Obiekt właśnie zbliża się do Słońca i Ziemi, a najlepszy moment na jej obserwację przypadnie w weekend. Warto wykorzystać ostatnią szansę na jej podziwianie, ponieważ na kolejną będziemy musieli poczekać ponad 70 lat.

Ostatni dzwonek na obserwację "Matki smoków"

Ostatni dzwonek na obserwację "Matki smoków"

Źródło:
PAP, ESA

IMGW wydał prognozę ostrzeżeń meteorologicznych. Kolejne dni przyniosą kolejne silne podmuchy wiatru, szczególnie na południu. Sprawdź, jakie pogodowe niebezpieczeństwa czekają na nas w okresie świąt wielkanocnych.

W Wielkanoc mogą powrócić wichury. Prognoza alertów IMGW

W Wielkanoc mogą powrócić wichury. Prognoza alertów IMGW

Źródło:
IMGW

Piątkowy poranek w prawie całym kraju przyniósł pogodną aurę, chociaż miejscami nadal mocno wiało. Jak wyjaśniła synoptyk tvnmeteo.pl Arleta Unton-Pyziołek, sprzyjające warunki będą towarzyszyć nam przez cały dzień, chociaż niewykluczone, że miejscami słabo pokropi deszcz.

Ciepło wyprosi chłód znad Polski

Ciepło wyprosi chłód znad Polski

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na dziś. Piątek 29.03 przyniesie dużą ilość słońca. Opadów deszczu spodziewamy się w nielicznych miejscach i będą one słabe. Wiatr w porywach powieje mocno.

Pogoda na dziś - piątek 29.03. Słońce, ciepło, ale i silny wiatr

Pogoda na dziś - piątek 29.03. Słońce, ciepło, ale i silny wiatr

Źródło:
tvnmeteo.pl

Lodu na biegunach w wyniku zmian klimatycznych stopiło się już tak dużo, że wpłynęło to na ruch obrotowy Ziemi. Nasza planeta zwolniła - wynika z najnowszej analizy opublikowanej na łamach "Nature". Ma to znaczenie dla tego, jak odmierzamy czas.

Ziemia spowolniła, bo stopiło się zbyt dużo lodu. To może wpływać na odmierzanie czasu

Ziemia spowolniła, bo stopiło się zbyt dużo lodu. To może wpływać na odmierzanie czasu

Źródło:
CNN, nature.com, tvnmeteo.pl

Chmura pyłu znad Sahary zawisła w czwartek nad Atenami. Wiele osób skarżyło się na trudności w oddychaniu. Sytuację pogorszyła wyjątkowo wysoka temperatura powietrza. Lekarze zaapelowali, by unikać przebywania na zewnątrz.

Ateny za brudną zasłoną. Ludzie zgłaszali problemy z oddychaniem

Ateny za brudną zasłoną. Ludzie zgłaszali problemy z oddychaniem

Źródło:
AFP, ENEX

Dwa pasące się łosie, w tym jeden o nietypowym, białym umaszczeniu, sfilmowała Reporterka 24 pod Giżyckiem (woj. warmińsko-mazurskie). - To pierwsza odnotowana obserwacja łosia o takim umaszczeniu w historii. Jest to więc bardzo rzadki okaz - stwierdził Sławomir Kowalczyk z Nadleśnictwa Giżycko. Nagranie otrzymaliśmy na Kontakt 24.

Dwa łosie na wypasie, jeden z nich był "bardzo rzadki"

Dwa łosie na wypasie, jeden z nich był "bardzo rzadki"

Źródło:
Kontakt 24, tvnmeteo.pl

Król ludu Maorysów wezwał do nadania wielorybom podobnych praw do istot ludzkich, aby zwiększyć ochronę tych ogromnych i majestatycznych zwierząt. Kilka lat temu w Nowej Zelandii osobowość prawną przyznano górze i rzece.

Chcą, by wieloryby miały takie prawa jak ludzie

Chcą, by wieloryby miały takie prawa jak ludzie

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Nadchodzi Wielkanoc, której nieodłączną tradycją jest dekorowanie jajek. Część z nas decyduje się na używanie do tego barwników dostępnych w niemal każdym sklepie spożywczym, niektóre z nich zawierają jednak szkodliwe dla zdrowia substancje chemiczne. Badacze przypominają, że do przygotowania pisanek lepiej użyć naturalnych środków, które możemy znaleźć w swojej kuchni.

Czym malować jajka, żeby sobie nie zaszkodzić?

Czym malować jajka, żeby sobie nie zaszkodzić?

Źródło:
PAP

Osoby cierpiące na prozopometamorfopsję mogą postrzegać twarze innych ludzi jako zdeformowane i demoniczne. Amerykańskim badaczom udało się zrekonstruować sposób, w jaki jeden z pacjentów widzi świat. Jak przekazali, osoby cierpiące na tę chorobę często spotykają się z niezrozumieniem ze strony najbliższych i służby zdrowia.

Zamiast twarzy widzą demony. "Nagle wszyscy wyglądają jak z horroru"

Zamiast twarzy widzą demony. "Nagle wszyscy wyglądają jak z horroru"

Źródło:
PAP, Dartmouth College, Understanding PMO, Smithsonian Magazine

W wielu miejscach Hiszpanii spadł śnieg. Dla miłośników nart, którzy wybierają się na święta w góry Sierra Nevada, to bardzo dobra wiadomość.

Do Hiszpanii wróciła zima

Do Hiszpanii wróciła zima

Źródło:
ENEX

Trzęsienie ziemi nawiedziło północno-wschodnie Włochy. Miało magnitudę 5 - podało Europejsko-Śródziemnomorskie Centrum Sejsmologiczne (EMSC). Wstrząsy były odczuwalne także poza Włochami.

Nocne trzęsienie ziemi we Włoszech. Odczuto je także poza granicami kraju

Nocne trzęsienie ziemi we Włoszech. Odczuto je także poza granicami kraju

Źródło:
USGS, corriere.it

Pył znad Sahary dociera nad Polskę. Jego największe stężenie w czwartek wystąpi we wschodniej części kraju. Kolejna porcja pustynnego pyłu przewidywana jest w naszej części Europy w sobotę oraz w świąteczną niedzielę.

Saharyjski pył nad Polską. Dotrze w kilku dawkach

Saharyjski pył nad Polską. Dotrze w kilku dawkach

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW

Do ośrodka ratującego dzikie zwierzęta w Knutsford w Wielkiej Brytanii zgłosiła się w ubiegłym tygodniu kobieta zaniepokojona stanem jeża, którego poprzedniego wieczora znalazła na poboczu drogi. Jak wyjaśniła, zwierzę przez całą noc nie tylko nie tknęło karmy, jaką mu podała, ale też nie ruszyło się nawet o milimetr. Jeż okazał się pomponem od czapki.  

Całą noc opiekowała się znalezionym jeżem. Okazało się, że to pompon  

Całą noc opiekowała się znalezionym jeżem. Okazało się, że to pompon  

Źródło:
Independent, BBC, TVN24.pl

Strażacy walczą z pożarami lasów w różnych częściach Meksyku. Zginęło kilka osób. Tylko przez dwa tygodnie tego miesiąca ogień strawił obszar o powierzchni ponad 13 tysięcy hektarów.

Szaleją pożary, jest kilkoro zabitych

Szaleją pożary, jest kilkoro zabitych

Źródło:
Reuters, infobae.com, AP, tvnmeteo.pl

Wielkimi krokami zbliżają się Święta Wielkanocne. Na stołach królować będą jajka. Ile możemy ich zjeść?

Ile jajek można jeść tygodniowo?

Ile jajek można jeść tygodniowo?

Źródło:
PAP

Korzystając z samochodu, w każdej sytuacji chcemy pokonać naszą trasę komfortowo i bezpiecznie oraz liczyć na niezawodność naszego pojazdu. Wpływ na to ma wiele czynników, do których należy oczywiście także to, jakie paliwa wlewamy do zbiornika w trakcie wizyt na stacjach benzynowych. Dziś przedstawimy powody, dla których warto - oczywiście jeśli jeszcze tego nie robimy - zacząć tankować paliwa premium marki MOL.

Potrójny efekt działania paliwa w twoim samochodzie

Potrójny efekt działania paliwa w twoim samochodzie

Astronomowie donoszą o nowym odkryciu w pobliżu supermasywnej czarnej dziury, znajdującej się w centrum Drogi Mlecznej. Zaobserwowana została tam obecność silnych spiralnych pól magnetycznych, która jest zaskakująco podobna do struktury wokół czarnej dziury w innej galaktyce - poinformowało Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO). Odkrycia dokonano dzięki nowemu obrazowi, dostarczonemu przez Teleskop Horyzontu Zdarzeń.

Odkryto silne spiralne pola magnetyczne w pobliżu czarnej dziury w Drodze Mlecznej

Odkryto silne spiralne pola magnetyczne w pobliżu czarnej dziury w Drodze Mlecznej

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl, ESO

Kraina Wygasłych Wulkanów trafiła w środę na listę Światowych Geoparków UNESCO. Położony w Sudetach geopark to już trzecie wyróżnione w ten sposób miejsce na terenie naszego kraju. - Potwierdza to, że Polska może poszczycić się dziedzictwem geologicznym o międzynarodowym znaczeniu - powiedziała dr Katarzyna Szadkowska, kierowniczka Pracowni Geologii Złożowej i Środowiskowej w Oddziale Dolnośląskim PIG-PIB we Wrocławiu.

Geopark z Polski trafił na listę UNESCO

Geopark z Polski trafił na listę UNESCO

Źródło:
PAP

Ekspozycja na sztuczne i jasne światło nocą może zwiększać ryzyko udaru mózgu oraz innych chorób naczyniowych mózgu - poinformowali naukowcy z Uniwersytetu Zhejiang w Chinach. Dodali, że podobne działanie ma narażenie na zanieczyszczone powietrze.

Sztuczne światło może zwiększać ryzyko udaru

Sztuczne światło może zwiększać ryzyko udaru

Źródło:
PAP, ahajournals.org

Himalaiści wspinający się na Mount Everest od tego roku będą musieli zabierać swoje kupy ze zbocza góry. To część inicjatywy lokalnych związków wspinaczkowych i nepalskich gmin, która ma na celu walkę z zanieczyszczeniem na najwyższym szczycie świata. Każdy wspinacz otrzyma wyposażenie pomagające mu uporać się z tym problemem.

Nie będzie można zostawiać kupy na Mount Evereście

Nie będzie można zostawiać kupy na Mount Evereście

Źródło:
CNN, The Guardian

Zastrzelono niedźwiedzia, który w połowie marca ranił pięć osób w Liptowskim Mikułaszu na Słowacji - poinformował w środę Tomasz Taraba, minister środowiska. Do identyfikacji zwierzęcia użyto drona oraz zdjęć i filmów.

Zastrzelono niedźwiedzia, który ranił pięć osób w Liptowskim Mikułaszu

Zastrzelono niedźwiedzia, który ranił pięć osób w Liptowskim Mikułaszu

Źródło:
PAP

Niesporczaki, maleńkie bezkręgowce, słyną z tego, że potrafią przetrwać w ekstremalnych warunkach. Międzynarodowy zespół badaczy odkrył, że białka tych stworzeń mogą spowalniać procesy zachodzące w ludzkich komórkach.

Czy wieczną młodość będziemy zawdzięczać niesporczakom?

Czy wieczną młodość będziemy zawdzięczać niesporczakom?

Źródło:
sciencedaily.com, uwyo.edu

Jeleń o imieniu Isaia, który stał się maskotką Cortiny d'Ampezzo, został przetransportowany do oddalonego od włoskiej miejscowości lasu - podały lokalne media. Zwierzę zasłynęło wizytami na miejscowym targowisku, gdzie chodziło między straganami w poszukiwaniu jedzenia.

Jeleń bywał częstym gościem na targu we Włoszech. Trzeba było go wywieźć do lasu

Jeleń bywał częstym gościem na targu we Włoszech. Trzeba było go wywieźć do lasu

Źródło:
PAP, ansa.it