10 lat temu Antynobel, dziś prawdziwy Nobel z fizyki

Aktualizacja:

Tegoroczną nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki dostali Konstantin Novoselov i Andre Geim z brytyjskiego Manchester University za eksperymenty nad właściwościami węgla. Naukowcy zostali nagrodzeni za odkrycie grafenu – jednej z odmian węgla, zbudowanej z zaledwie jednej warstwy atomów tworzących sześcioczłonowe pierścienie. Dziesięć lat temu Geim dostał Antynobla...

 
Lewitująca żaba Geima (Radboud University Nijmegen) Radboud University Nijmegen

Grafen jest najcieńszym i najbardziej wytrzymałym znanym materiałem, a także świetnym przewodnikiem. Jak przewidują naukowcy, w wielu dziedzinach może zastąpić krzem. Już dziś wykorzystuje się go w tworzeniu m.in. przejrzystych ekranów dotykowych i baterii słonecznych.

Andre Geim ma holenderskie obywatelstwo, a Konstantin Novoselov podwójne, rosyjsko-brytyjskie. Obaj pracują na University of Manchester. Co ciekawe, Geim został w 2000 roku nagrodzony Antynoblem (Ig Noblem) za magnetyczną lewitację żywej żaby.

 
Obraz grafenu otrzymany przy pomocy mikroskopu elektronowego (wikipedia.org) wikipedia.org

W ubiegłym roku nagrodą podzieliło się trzech naukowców. Charles Kao za badania nad światłowodami, oraz Willard Boyle i George Smith za wynalezienie matrycy CCD.

Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki przyznawana jest od 1901 roku. Jej pierwszym zdobywcą był Wilhelm Roentgen za odkrycie promieni X. Później po tę nagrodę sięgali tacy geniusze XX wieku jak Niels Bohr, Werner Heisenberg, Albert Einstein czy Richard Feynman.

Polak z Noblem?

Siódmego października przyznana zostanie Nagroda Nobla za osiągnięcia w najbardziej nas interesującej w tym roku dziedzinie - literaturze. Zdaniem brytyjskich zakładów bukmacherskich Ladbrokes duże szanse na triumf ma Adam Zagajewski. Brytyjczycy oceniają je w stosunku 8 do 1. Na pierwszym miejscu w rankingu jest 80-letni szwedzki poeta Tomas Transtroemer (5 do 1).

Pokojowa Nagroda Nobla przyznana zostanie dzień później - 8 października. W zeszłym roku, po wręczeniu jej Barackowi Obamie doszło do ostrych dyskusji nad kryteriami jej przyznawania.

Noblowskie wpadki

Licząca już 109 lat historia Nagrody Nobla obfitowała w kontrowersyjne decyzje. I tak mimo wielokrotnego wysuwania jego kandydatury nagrody nie zdobył francuski matematyk, przyrodnik i filozof Henri Poincarre, jeden z najwybitniejszych uczonych z przełomu XIX i XX wieku.

Pokojowej Nagrody Nobla nie dostał też Mohandas Gandhi, uważany za jednego z największych ludzi XX wieku - głosiciel rozwiązywania sposób bez użycia przemocy i biernego oporu. Ogromnym szacunkiem darzył go Albert Einstein, który z kolei sam dostał uhonorowany przez Komitet Noblowski, ale za marginalne w jego dorobku badania nad zjawiskiem fotoelektryczności.

Polski ślad

W sumie do 2009 r. noblowskim laurem wyróżniono 806 osób i 23 organizacje. Z tego 64 laureatów zdobyło nagrodę w dziedzinie nauk ekonomicznych.

Tylko 41 laureatek to kobiety. Wśród nich jest Maria Curie-Skłodowska, która raz odebrała Nobla z fizyki - wspólnie z mężem Piotrem Curie i Henri Becquerelem - i raz z chemii - za badania nad promieniotwórczością oraz odkrycie nowych pierwiastków: radu i polonu.

SYLWETKA KONSTANTINA NOVOSELOVA

SYLWETKA ANDRE GEIMA

Źródło: nobelprize.org, tvn24.pl