"W Olgę wstąpił jakiś spokój, jakaś potęga się pojawiła". Noblowski tydzień Tokarczuk

Aktualizacja:

Ceremonia wręczenia Nagrody Nobla, bankiety, kolacje, wykład noblowski, spotkania z tłumaczami i czytelnikami, wizyta w szkole w dzielnicy imigrantów - w sumie 30 wydarzeń najważniejszego tygodnia w pisarskiej karierze Olgi Tokarczuk. Katarzyna Kolenda-Zaleska towarzyszyła noblistce w Sztokholmie. Rozmawiała z autorką, jej rodziną i przyjaciółmi oraz z tłumaczami książek polskiej noblistki.

We wtorek 10 grudnia w Sztokholmie odbyła się ceremonia, podczas której laureatka literackiej Nagrody Nobla za rok 2018 Olga Tokarczuk odebrała złoty medal i dyplom z rąk króla Szwecji Karola XVI Gustawa.

Na Tydzień Noblowski złożyło się jednak i wiele innych wydarzeń.

"Chciałam się podzielić zeszłym rokiem"

Do Sztokholmu Olga Tokarczuk przybyła 6 grudnia. Jednym z pierwszych wydarzeń z udziałem pisarki była wizyta w Muzeum Nagrody Nobla, w którym zostawiła swój kalendarz z 2018 roku.

- To bardzo osobista pamiątka – podkreślała Karina Jonsson z Muzeum. – Są tu jej zapiski, notatki, a nawet karty pokładowe z licznych podróży, co jest szczególnie interesujące, jeśli zna się jej twórczość – dodała.

Olga Tokarczuk przyznała, że kalendarz jest "bardzo prywatny, a nawet intymny". – Są tam zapiski ze zwykłego życia, na przykład listy zakupów, terminy u lekarzy – wymieniała. – Ja jestem troszeczkę wędrowcem w czasie. Ponieważ dostałam tę nagrodę za zeszły rok, więc chciałam się podzielić tym zeszłym rokiem, kiedy nieświadoma tego, co będzie, żyłam sobie spokojnie i robiłam swoje – wyjaśniała.

W 2018 roku nie wręczono literackiego lauru w związku ze skandalem obyczajowym. W związku z tym w bieżącym roku przyznano dwie nagrody. Nagrodę za 2019 rok otrzymał austriacki pisarz Peter Handke.

"Polska ma ogromny potencjał literacki"

Podczas konferencji prasowej, prowadzonej przez Andersa Olssona z Akademii Szwedzkiej, Olga Tokarczuk powiedziała, że "literatura jest bardzo wyrafinowanym, wymyślnym sposobem komunikacji międzyludzkiej i na pewno nie powinna być mylona z aktywizmem politycznym".

- Jeżeli moje książki są postrzegane jako polityczne, to w tym szerokim sensie: co jemy, jak się ubieramy, co myślimy o innych, jaki mamy stosunek do sąsiadów – stwierdziła. I dodała, że niedawno uświadomiła sobie, iż w ciągu życia była świadkiem czterech nagród literackich dla autorów związanych z Polską lub piszących po polsku.

- Jestem szczęśliwa, że ten kraj w środku Europy ma taki ogromny potencjał literacki. Nie węgiel, nie ropa naftowa, nie przemysł ciężki, tylko właśnie literatura – uznała.

O tym, że została uhonorowana Nagrodą Nobla dowiedziała się 10 października, w samochodzie na autostradzie w Niemczech. Informacja ta zbiegła się ze zbliżającymi się wówczas wyborami parlamentarnymi w Polsce. Odbyły się one 13 października.

- Zareagowałam w ten sposób, że zadedykowałam tę nagrodę temu, co się dzieje w Polsce i prosiłam o to, żeby głosować na demokrację przeciwko autorytaryzmowi – wspominała. – Ten apel został bardzo ciepło przyjęty w Polsce, więc myślę, że mój apel mógł nawet wpłynąć troszeczkę na wyniki wyborów – dodała.

"Jeżeli się do kogoś tęskni, to on już jest"

Oldze Tokarczuk podczas wizyty w Sztokholmie towarzyszyło wiele osób. – Ktoś zajmuje się ubraniem. Ja zajmuję się dziennikarzami i mediami – mówiła jej asystentka, Iryna Wikyrczak.

Była między innymi reżyserka Agnieszka Holland. – Mam nadzieję, że mogę ją troszeczkę rozweselić, bo jednak to jest stresujące i duże spięcie, i dużo obowiązków. Wszyscy od człowieka w takim momencie coś chcą – podkreślała.

- Wczoraj ją zaczęłam masować i poczułam, że jest bardzo spięta, więc myślę, że się moja obecność przyda w celach terapeutycznych – twierdziła.

Przed odebraniem nagrody Tokarczuk mówiła, że do tego, iż jest noblistką, przyzwyczai się dopiero po 10 grudnia, po ceremonii.

Dzień przed nią Olga Tokarczuk wygłosiła w Sali Giełdy Akademii Szwedzkiej swoją noblowską przemowę.

"Pierwsze zdjęcie, jakie świadomie przeżyłam, to zdjęcie mojej matki, jeszcze zanim mnie urodziła. Mama siedzi przy starym radiu, takim, które miało zielone oko i dwa pokrętła. Kiedy ją potem pytałam o ten smutek – a robiłam to wiele razy, żeby zawsze usłyszeć to samo – mama odpowiadała, że jest smutna, bo jeszcze się nie urodziłam, a ona już do mnie tęskni" – czytała.

"- Jak możesz do mnie tęsknić, skoro mnie jeszcze nie ma? – pytałam. Może być też odwrotnie – odpowiadała. – Jeżeli się do kogoś tęskni, to on już jest. Dała mi coś, co kiedyś nazywano duszą, a więc wyposażyła w najlepszego na świecie czułego narratora" – dodała.

"Ten, kto ma i snuje opowieść – rządzi"

Podczas przemowy noblowskiej Tokarczuk powiedziała, że "to, jak myślimy o świecie i – co chyba ważniejsze – jak o nim opowiadamy, ma więc olbrzymie znaczenie. Coś, co się wydarza, a nie zostaje opowiedziane, przestaje istnieć i umiera. Wiedzą o tym bardzo dobrze nie tylko historycy, ale także, a może przede wszystkim, wszelkiej maści politycy i tyrani. Ten, kto ma i snuje opowieść – rządzi".

"Dziś problem polega – zdaje się – na tym, że nie mamy jeszcze gotowych narracji nie tylko na przyszłość, ale nawet na konkretne 'teraz', na ultraszybkie przemiany dzisiejszego świata. Brakuje nam języka, brakuje punktów widzenia, metafor, mitów i nowych baśni" – mówiła do licznej widowni.

"Nie ma już potrzeby prowadzenia dziennika podróży, kiedy można fotografować i wysyłać te fotografie za pomocą portali społecznościowych w świat, zaraz i każdemu. Nie ma potrzeby pisać listu, skoro łatwiej jest zadzwonić. Po co czytać grube powieści, skoro można zanurzyć się w serialu? Zamiast wyjść na miasto, żeby rozerwać się przyjaciółmi, lepiej zagrać w grę. Sięgnąć po autobiografię? Nie ma sensu, skoro śledzi się życie celebrytów na Instagramie i wie się o nich wszystko" – zwróciła uwagę.

"Świat umiera, a my nawet tego nie zauważamy"

Pisarz Ireneusz Grin uważa, że z przemowy Olgi Tokarczuk "każdy wziął dla siebie to, co dla niego najistotniejsze". – Z tych materiałów, które ja widziałem, albo które do mnie docierały za pośrednictwem różnych mediów, to rzadko było to samo – przyznał.

- Nie wiem, czy jest dla pisarza większa nagroda niż to, kiedy jego tekst czyta się wielopoziomowo i odkrywa, i odkrywa... – dodał.

W słowach o tym, że "Gdzieś toną jacyś ludzie, próbujący przeprawić się przez morze" można znaleźć odniesienie do sytuacji uchodźców pokonujących Morze Śródziemne. We fragmencie, że "Gdzieś od jakiegoś czasu trwa jakaś wojna" - sytuację w Syrii. "W natłoku informacji pojedyncze przekazy tracą kontury, rozwiewają się w naszej pamięci i stają się nierealne, znikają" – mówiła Olga Tokarczuk.

"Często jednak doskwiera mi poczucie, że światu czegoś brakuje. Że doświadczając go poprzez szyby ekranów, poprzez aplikacje, staje się jakiś nierealny, daleki, dwuwymiarowy. Coś jest ze światem nie tak. To poczucie, zarezerwowane kiedyś tylko dla neurotycznych poetów, dziś staje się epidemią nieokreśloności, sączącym się zewsząd niepokojem" – czytała noblistka.

"Od jakiegoś momentu w swoim życiu zaczynamy widzieć świat we fragmentach, wszystko osobno, w kawałkach odległych od siebie niczym galaktyki. Świat umiera, a my nawet tego nie zauważamy. Nie zauważamy, że staje się zbiorem rzeczy i wydarzeń, martwą przestrzenią, w której poruszamy się samotni i zagubieni, miotani cudzymi decyzjami, zniewoleni niezrozumiałym fatum, poczuciem bycia igraszką wielkich sił historii czy przypadku" – dodała.

"Brak odpowiedzialności sprowadziły świat do statusu przedmiotu"

Agnieszka Holland stwierdziła, że Olga Tokarczuk ma talent scalania różnych elementów, które każdy widzi oddzielnie. – Ona je scala w system, że to się wszystko nagle okazuje jakąś całością, że ten świat, który jest tak strasznie zatomizowany, nagle się nam składa w całość, którą można ogarnąć, i która jest dla nas wyzwaniem, ale i szansą – oceniła.

Olga Tokarczuk, zwracając się do zgromadzonych podczas przemowy noblowskiej przyznała, że "marzy jej się także nowy rodzaj narratora – 'czwartoosobowego', który oczywiście nie sprowadza się tylko do jakiegoś konstruktu gramatycznego, ale potrafi zawrzeć w sobie zarówno perspektywę każdej z postaci, jak i umiejętność wykraczania poza horyzont każdej z nich".

Tłumaczka Antonia Lloyd-Jones jest zdania, że polska pisarka "świetnie opowiada". – Jak mówiła w wykładzie: opowiada świat, umie to robić, żeby to trafiło do wszystkich – podkreśliła.

Olga Tokarczuk podczas przemowy zwróciła też uwagę na "kryzys klimatyczny i polityczny w którym dzisiaj próbujemy się odnaleźć i któremu pragniemy się przeciwstawić, ratując świat, nie wziął się znikąd".

"Chciwość, brak szacunku do natury, egoizm, brak wyobraźni, niekończące się współzawodnictwo, brak odpowiedzialności sprowadziły nasz świat do statusu przedmiotu, który można ciąć na kawałki, używać i niszczyć" – mówiła.

- Noblistka mówiła po polsku i ja odniosłem wrażenie zaczarowania publiczności. Zarządziła tą publicznością, mimo że mówiła do nich w obcym języku – ocenił Ireneusz Grin.

"Czułość dostrzega między nami więzi, podobieństwa i tożsamości"

Olga Tokarczuk przyznała się do zdenerwowania, jakie towarzyszyło jej tuż przed przemową. – Ale jakoś tak łatwo poszło – oceniła. – Są takie tricki, żeby się nie denerwować, żeby sobie wyobrażać jakąś zwyczajną sytuację, że jestem w bibliotece w Opolu, że wszyscy są znajomi, miejsce oswojone – zdradziła.

Mąż Olgi Tokarczuk wyznał, że to on bardziej denerwuje się niż żona. – To ja przeżywam te mowy, a nie Olga. W Olgę wstąpił jakiś spokój, jakaś potęga się pojawiła, którą mam wrażenie, że zaobserwowali wszyscy, że była przejmująca – mówił Grzegorz Zygadło.

- Gdzieś te pokłady lęku, strachu musiały zostać skanalizowane, że weszły we mnie. Ja bardziej tę mowę przeżywałem niż Olga i lękałem się każdego kolejnego akapitu – dodał.

Olga Tokarczuk przyznała, że chciała powiedzieć dużo. – Myślę, że to był esej, który będę mogła rozwijać sobie powoli z czytelnikami, czy w jakichś dyskusjach, bo tam jest rzeczywiście dużo rzeczy, które leżały mi na sercu – oceniła. – Trochę mi wyszedł manifest – potwierdziła.

"Czułość jest tą najskromniejszą odmianą miłości (…) i bezinteresowna, wykracza daleko poza empatyczne współodczuwanie. Czułość dostrzega między nami więzi, podobieństwa i tożsamości. Jest tym trybem patrzenia, które ukazuje świat jako żywy, żyjący, powiązany ze sobą, współpracujący, i od siebie współzależny" – odczytała podczas przemowy Olga Tokarczuk.

Anna Sward z Akademii Szwedzkiej powiedziała, że latem była w Warszawie. – Na każdym kroku słyszałam pytanie: kiedy to się w końcu wydarzy? Wiedziałam, że Olga dostanie tę nagrodę, odkąd zaczęłam czytać jej książki na początku lat 90. Jest kobietą, jest młoda jak na noblistkę. Tematyka, którą podejmuje, przemawia do wielu ludzi. Podobnie jak jej język, do tego poczucie humoru. To twórczość, którą łatwo polubić – uznała.

Pisarka Agneta Pleijel poznała Olgę Tokarczuk wiele lat temu w Stanach Zjednoczonych. – To był rok 1996. Wtedy Nagrodę Nobla dostała Wisława Szymborska. Od tamtego czasu jesteśmy w kontakcie. Bardzo się ucieszyłam, gdy usłyszałam, że została laureatką – podkreśliła.

"Granice są jednym z okrutnych i najbardziej szalonych wynalazków ludzkości"

Gdy przekazywano informację o przyznaniu Nagrody Nobla Oldze Tokarczuk, w uzasadnieniu wskazano, że jest to wyróżnienie przyznane "za narracyjną wyobraźnię, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia".

8 grudnia Olga Tokarczuk odwiedziła Pen Club w Sztokholmie. Podczas spotkania z czytelnikami przyznała, że spodobało się jej to uzasadnienie. – Granice są od zawsze obecne w moim życiu. Wychowałam się bardzo blisko granicy z Niemcami. Potem się przeprowadziliśmy trochę przez przypadek. Teraz mieszkam niedaleko granicy z Czechami. Dla nas, narodu środkowej Europy, granice są czymś zmiennym, przesuwalnym, nie ufamy granicom – wyjaśniała.

- Wiele lat temu, gdy nie było jeszcze Strefy Schengen i funkcjonowały przejścia graniczne, wychodziłam z psami do lasu i bawiłam się w przekraczanie granicy. Szliśmy do Czech, a potem wracaliśmy do Polski – opowiadała. – Granice są jednym z okrutnych i najbardziej szalonych wynalazków ludzkości – oceniła.

Olga Tokarczuk w Pen Clubie zwróciła uwagę, że "obecnie w Polsce mamy tendencje do postrzegania naszej przeszłości jako stałego i jednorodnego doświadczenia". - W "Księgach Jakubowych" przyjęłam inny punkt widzenia i opowiedziałam o przeszłości z różnych perspektyw – tłumaczyła.

- Koncepcja narodowej, jednorodnej społeczności, która jest etnicznie taka sama, homogeniczna, już się nie sprawdza. Każde pokolenie musi pisać historię na nowo. Nie zmieniać jej, bo to niemożliwe, jeśli chcemy być uczciwi, ale przyjmując nową perspektywę możemy zobaczyć nowe rzeczy – podkreśliła pisarka.

Olga Tokarczuk zdradziła, że w swojej książce starała się znaleźć taką perspektywę, która sprawi, że kobiety – bohaterki będą widoczne. Przyznała, że poświęciła dużo pracy, by znaleźć je w archiwach i książkach do historii.

- Nie wszyscy czytali jej książki, ale wszyscy byli oczarowani jej osobowością, gdy przyjechała do Szwecji i udzielała tu wywiadów. Ale ludzie tutaj będą czytać jej książki, nie mam co do tego żadnych wątpliwości, bo Olga reprezentuje coś nowego w literaturze. Ona nie pisze od A do Z. Ona burzy chronologię – powiedziała Agneta Pleijel.

Anna Sward nie może doczekać się kolejnej książki Tokarczuk. – Wiemy, że jedyne, o czym teraz marzy, to powrót do domu, do pisania – stwierdziła.

"Filozofowie przyszłości będą używać wypowiedzeń postaci Olgi"

9 grudnia odbyło się spotkanie z tłumaczami. Justyna Czechowska ze Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury w Polsce opowiedziała, że środowisko wokół Olgi Tokarczuk tworzy rodzinę.

- Ona zawsze każdego słucha bardzo uważnie i to tworzy bliskość i tłumacze czują się z nią blisko – potwierdziła tłumaczka Maryla Laurent. Podkreśliła, że w tłumaczeniach jej książek jest "wielowarstwowość". - Czytane z każdego punktu świata coś wnoszą, bo one coś w sobie mają o człowieku – dodała.

Tłumaczka stwierdziła, że we francuskiej prasie po ostatniej wizycie Olgi Tokarczuk pojawiła się teza, iż "filozofowie w przyszłości będą używać wypowiedzeń postaci Olgi jako przykładu dla przyszłych teorii".

Karol Lesman zastanawiał się, czy czułość, o której mówiła Olga Tokarczuk to nie jest element, który najbardziej przemawia do tłumacza. – To bardziej zbliża niż zwykłe, proste tłumaczenie – dodał.

Justyna Czechowska uznała, że tłumacze "to są ludzie, którzy wynieśli literaturę Olgi Tokarczuk ze skromnych progów polskiej literatury". Jan Henrik Swahn, tłumacz "Ksiąg Jakubowych" na język szwedzki potwierdził, że jego praca odmieniła na zawsze życie Olgi Tokarczuk. – To duża odpowiedzialność, ale ona wie, że nie miałem złych intencji. Chciałem dla niej jak najlepiej – zapewnił.

- Ktoś powiedział, że powinienem trafić do księgi rekordów Guinessa, bo przetłumaczyłem "Księgi Jakubowe" w dziesięć miesięcy. Nie sądzę by ktokolwiek zrobił to szybciej – pochwalił się.

Olga Tokarczuk podziękowała swoim tłumaczom. – Są najbardziej uważnymi czytelnikami wszystkiego, co piszę. Wyłapią każdą, najdrobniejszą sprzeczność i zrobią awanturę o najmniejszy błąd – przyznała pisarka.

"Mistrzyni portretów rysowanych w mgnieniu oka"

Tuż przed ceremonią noblowską Tokarczuk przyznała, że nie spała od kilku dni. – Jest za dużo wrażeń i obowiązków, które tutaj mam. Jak śpię, śpię snem bezsennym, żeby się tylko wyspać – tłumaczyła.

Justyna Czechowska zdradziła, że gdy tłumacze dowiedzieli się o Noblu, w ciągu kilku dni zebrali się, by przyjechać do Sztokholmu, żeby "wprawdzie nie być tuż obok laureatki, ale być bardzo blisko". – W jednej sekundzie napisaliśmy: musimy przy niej być – potwierdziła Maryla Laurent.

Per Wastberg z Komitetu Noblowskiego Akademii Szwedzkiej, zapowiadając Olgę Tokarczuk, zwrócił uwagę, że "połączenie intensywnej fizyczności i ulotnej iluzoryczności, intymnej obserwacji i obsesji mitologicznej, a także nowe spojrzenie na rzeczywistość sprawiają, że Tokarczuk jest jedną z najoryginalniejszych prozaiczek naszych czasów".

- To mistrzyni portretów rysowanych w mgnieniu oka, chwytających postaci umykające z codziennego życia – dodaał Wastberg.

Po odebraniu Nagrody Nobla Olga Tokarczuk przyznała, że procedura jej wręczenia była prosta. – Ja się czuję niespokojna, kiedy nie wiem, co się zdarzy. Myśmy rano mieli próbę i wszystko było wiadomo, co będzie, kto ma wyjść, co ma powiedzieć, w którą stronę ma się ukłonić, więc czułam się na scenie bardzo spokojna – opowiadała pisarka.

- Miałam wrażenie, że jestem w trochę nierealnym świecie i nie wzbudziło to we mnie wielkich emocji. Wielkie emocje wzbudził moment, w którym się dowiedziałam o tej nagrodzie – mówiła.

"My naprawdę wygrałyśmy tego Nobla"

Olga Tokarczuk ubrana była w czarną suknię przygotowaną przez Gosię Baczyńską. – Była moim ukłonem w stronę sióstr feministek, sufrażystek z początku (poprzedniego - red.) wieku. Symbolicznie strój też jest komunikacją, więc chciałam to delikatnie podkreślić – mówiła noblistka.

Pisarka przyznała, że podczas uroczystej kolacji, gdy się ośmieliła – zaczęła dopytywać króla Szwecji o polowania. – Próbowałam pokazać mu tę perspektywę, z jakiej ja podchodzę do tej okropnej tradycji. Wyraźnie różniliśmy się stanowiskami, ale mam wrażenie, że też usłyszeliśmy się wzajemnie – zdradziła.

Olga Tokarczuk podczas bankietu po ceremonii, na której odebrała złoty medal i dyplom z rąk króla Szwecji zwróciła uwagę, że mija dokładnie 110 lat od czasu, kiedy Selma Lagerloef jako pierwsza kobieta w historii zdobyła Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury.

- Składam ukłon jej i wszystkim innym kobietom twórczyniom, które starały się przekraczać ograniczające role, jakie narzucały im ich społeczeństwa i które głośno i wyraźnie opowiadały swoją historię światu. Czuję, że stoją tutaj za mną. My naprawdę wygrałyśmy tego Nobla! – podkreśliła z dumą.

Selma Lagerloef, wybitna szwedzka pisarka i działaczka na rzecz praw kobiet, otrzymała literacką Nagrodę Nobla w 1909 roku. Była pierwszą nagrodzoną tym wyróżnieniem kobietą, a pięć lat później sama została członkiem Akademii Szwedzkiej - także jako pierwsza kobieta. Zmarła w 1940 roku w wieku 81 lat.

"W tej szkole wróciłam do rzeczywistości"

11 grudnia Olga Tokarczuk odwiedziła szkołę Rinkeby w Sztokholmie, gdzie miała możliwość spotkania z dziećmi z rodzin uchodźców. Przyznała, że była tego spotkania bardzo ciekawa. - Mam wrażenie, że w tej szkole wróciłam do rzeczywistości. Po tym wszystkim zaplanowanym, wypasionym, pięknym, tutaj mamy kawałek życia, problemów Szwecji – zauważyła.

Organizatorka spotkania w szkole Rinkeby, Gunilla Lundgren, przypomniała, że spotkania z literackimi noblistami odbywają się tu od 31 lat. – Co roku program przygotowują nowi uczniowie pod okiem nowego nauczyciela – dodała. Podkreśliła, że szkoła znajduje się w ubogiej dzielnicy, pełnej uchodźców i ludzi bez pracy. – Uznawana jest za miejsce wielu problemów – przyznała Gunilla Lundgren.

Dzieci zwracały uwagę, że możliwość spotkania z noblistką to wyjątkowe wydarzenie. Przywitały Olgę Tokarczuk w rodzimych językach. Zachęcały do walki o prawa człowieka.

Olga Tokarczuk jest zdania, że będzie pamiętać to spotkanie. – Jestem bardzo wzruszona – zwróciła się do uczniów. W prezencie od dzieci otrzymała portret. Obiecała, że umieści go w najważniejszym miejscu w domu.

- Zrozumiałam, że te dzieci są zupełnie innymi dziećmi, niż myśmy byli. Żyją w strasznie niestabilnej sytuacji, i - co mówią psychiatrzy i psychologowie - pojawiają się nowe jednostki specyficznej depresji klimatycznej – podkreśliła Olga Tokarczuk.

Zapytana przez jednego z uczniów, co należy zrobić, by świat był lepszy, odparła, że najważniejsza jest edukacja. – Wyedukowani ludzie mają szersze horyzonty i inną perspektywę – mówiła. Podkreśliła, że ważna jest też obecność kobiet w przestrzeni publicznej.

Przyznała, że z całego tygodnia noblowskiego, to właśnie spotkanie z uczniami było najlepszym wydarzeniem.

Podczas swojego pobytu w Szwecji Olga Tokarczuk rozdała setki autografów, pozowała do zdjęć. – Nie mogę się z tego wymiksować, bo też chcę niejako w tym uczestniczyć. To jest męczące, ale i ekscytujące – mówiła.

"Tęsknię do tego, żeby wrócić do pisania"

Asystentka Iryna Wikyrczak obliczyła, że Olga Tokarczuk w ciągu tygodnia uczestniczyła w 30 wydarzeniach. – Na przygotowanie mieliśmy dwa miesiące i teraz wszystko się dzieje bardzo szybko – dodała.

Zadaniem Heleny Rietz, noblowskiej attachée Olgi Tokarczuk, było dbanie o to, by pisarka była w odpowiednim miejscu o odpowiednim czasie. – I żeby była przygotowana na to, co się wydarzy – podkreśliła Rietz.

Mąż pisarki przyznał, że ich życie zostało wywrócone do góry nogami. - Dojmująca jest utrata prywatności. Mamy jej coraz mniej – poskarżył się.

– Rzeczywiście, w pewnym momencie każdy coś chce i ludzie zaczynają myśleć, że mają prawo, że ona jest właściwie własnością publiczną, a nie jest – podkreśliła Agnieszka Holland.

Tłumacze martwią się teraz, kiedy Olga Tokarczuk wróci do pisania książek. Jej asystentka przyznała, że musi "bronić czasu i przestrzeni dla Olgi, żeby ona mogła wrócić do pisania".

- Zawsze starałem się zapewnić Oldze komfort pisania i tak postrzegałem swoją rolę – dorzucił Grzegorz Zygadło. – Zawsze było moją myślą, żeby nie było rozproszenia energii. To jest kontyngent, który ma swój limit i nie ma możliwości wysłania swojego awatara – zauważył.

Olga Tokarczuk zapewniła, że wraca do swojego życia – do pisania, czytania i myślenia. – Mam rozgrzebaną książkę. Nie jestem typem aktywistki, więc naprawdę tęsknię do tego, żeby wrócić do tego, co mi najlepiej wychodzi – mówiła.

Autor: asty//rzw / Źródło: tvn24

Źródło zdjęcia głównego: TVN24

Raporty:
Pozostałe wiadomości

Chcę ufać, że prezydent rozważa podjęcie sensownej decyzji do ostatniej chwili. Może być jutro, może być dzisiaj, byle byłaby to decyzja słuszna, czyli taka która będzie wiązała się z podpisaniem tej ustawy - powiedziała w "Faktach po Faktach" w TVN24 ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, odnosząc się do noweli ustawy w sprawie dostępności pigułki "dzień po" bez recepty. Prezydencka minister Małgorzata Paprocka przekazała w TOK FM, że Andrzej Duda ogłosi decyzję w piątek.

Oczekiwanie na ruch prezydenta. "Chcę ufać, że rozważa podjęcie sensownej decyzji"

Oczekiwanie na ruch prezydenta. "Chcę ufać, że rozważa podjęcie sensownej decyzji"

Źródło:
TVN24, PAP

Autobus z pielgrzymami spadł z mostu i zapalił się na przełęczy między Mokopane i Marken w prowincji Limpopo w RPA. 45 osób zginęło. Przeżyła tylko ośmioletnia dziewczynka.

Autobus spadł z wiaduktu. 45 pielgrzymów zginęło. Przeżyła jedynie ośmiolatka

Autobus spadł z wiaduktu. 45 pielgrzymów zginęło. Przeżyła jedynie ośmiolatka

Źródło:
PAP, BBC

Zbigniew Ziobro nie miał możliwości przekazania dokumentów swojemu następcy - mówił w "Kropce nad i" w TVN24 przedstawiciel Suwerennej Polski, były wiceminister sprawiedliwości Michał Wójcik. Tłumaczył, że miało to związek z wykrytą u Ziobry chorobą. Odniósł się w ten sposób do tego, że śledczy znaleźli w domu byłego ministra dokumenty dotyczące sprawy śmierci jego ojca.

Wójcik o tym, czemu dokumenty były w domu Ziobry. "Nie było możliwości przekazania"

Wójcik o tym, czemu dokumenty były w domu Ziobry. "Nie było możliwości przekazania"

Źródło:
TVN24

Zbigniew Ziobro udzielił w czwartek dwóch wywiadach telewizyjnych. Opowiadał w nich między innymi o objawach choroby, które u siebie zauważył i o procesie leczenia, w tym o skomplikowanej operacji, którą - jak mówił - przeszedł za granicą. Odniósł się także do pojawiających się zarzutów, że symuluje chorobę.

Zbigniew Ziobro udzielił dwóch wywiadów

Zbigniew Ziobro udzielił dwóch wywiadów

Źródło:
Polsat News, TV Republika, PAP

Od 1. kwietnia przestanie obowiązywać zerowy VAT na żywność, co oznacza powrót do wcześniejszej 5-procentowej stawki. To oznacza podwyżki cen w sklepach, jednak kilka sieci poinformowało, że zamierza utrzymać ceny na dotychczasowym poziomie.

Wyższy VAT na żywność, te same ceny. Te sieci obiecują brak podwyżek

Wyższy VAT na żywność, te same ceny. Te sieci obiecują brak podwyżek

Źródło:
PAP/tvn24.pl

Dziś prowadzimy badania i wsłuchujemy się w głos Polaków. Mówią: nie mamy czasu dla rodziny, nie mamy czasu, żeby rodzinę założyć, nie mamy czasu na miłość, przyjaźń, na spacer, na spotkanie ze znajomym - wymieniła w programie "Fakty po Faktach" Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, ministra rodziny, pracy i polityki społecznej. Odniosła się w ten sposób do pomysłu skrócenia tygodnia pracy.

"Nie mamy czasu na miłość". Ministra o planach skrócenia tygodnia pracy

"Nie mamy czasu na miłość". Ministra o planach skrócenia tygodnia pracy

Źródło:
tvn24.pl

Gdy myślimy o wyborach w Stanach Zjednoczonych, to przychodzą nam na myśl dwa nazwiska: Joe Bidena i Donalda Trumpa. Jednak chętnych do Białego Domu jest więcej. Wśród nich jest ktoś, czyje nazwisko jest wszystkim dobrze znane. To Robert F. Kennedy Junior. To postać kontrowersyjna. Jest głośnym aktywistą antyszczepionkowym. Pochlebnie wypowiadał się o Trumpie, a Trump o nim. Szans na Biały Dom nie ma, ale za sprawą poglądów i nazwiska jest jedną z głównych postaci tegorocznej kampanii.

Robert F. Kennedy Jr. kandyduje na prezydenta USA. Jego własna rodzina się od niego odcina

Robert F. Kennedy Jr. kandyduje na prezydenta USA. Jego własna rodzina się od niego odcina

Źródło:
Fakty o Świecie TVN24 BiS

Rosyjska obrona przeciwlotnicza omyłkowo zestrzeliła w czwartek rosyjski myśliwiec Su-35 u wybrzeży Krymu - podały rosyjskie niezależne media. Informację o tym, że samolot wpadł do Morza Czarnego potwierdził szef okupacyjnych władz Sewastopola.

Rosyjski myśliwiec spadł do morza. Media: omyłkowo zestrzelili go Rosjanie

Rosyjski myśliwiec spadł do morza. Media: omyłkowo zestrzelili go Rosjanie

Źródło:
PAP

Mam wrażenie, że to naprawdę jest dopiero wstęp do grubego wyjaśniania grubych tematów - stwierdził w "Faktach po Faktach" Bartosz Arłukowicz (KO), odnosząc się do działań prokuratury w związku z wydatkowaniem Funduszu Sprawiedliwości. - O tym, czy jest jakaś afera, czy jej nie ma, stwierdza sąd w prawomocnym wyroku - mówił Krzysztof Szczucki (PiS).

Arłukowicz: przestańcie się mazać, chłopaki z PiS-u

Arłukowicz: przestańcie się mazać, chłopaki z PiS-u

Źródło:
TVN24

Pani Wiktoria z Jasła (woj. podkarpackie) przez kilka lat żyła ze złośliwym guzem w piersi. Kobieta bała się operacji i nie konsultowała swojego stanu ze specjalistą, a zmiana stale rosła. Guz utrudniał jaślance codzienne czynności – kobieta nie mogła się schylać, bo przewracała się pod jego ciężarem. Po operacji okazało się, że ważył blisko 10 kilogramów.

Bała się operacji, żyła z guzem piersi większym od głowy

Bała się operacji, żyła z guzem piersi większym od głowy

Źródło:
tvn24.pl

Portal informacyjny Voice of Europe miał służyć jako narzędzie do potajemnego finansowania w wyborach europejskich kandydatów, którzy są przychylni Moskwie - pisze portal niemieckiego tygodnika "Spiegel", powołując się na ustalenia czeskich władz. "Mówi się o sumie kilkuset tysięcy euro" - dodano. W opisanej przez "Spiegela" sprawie pojawia się również polski wątek.

"Spiegel": europejscy politycy mieli otrzymywać setki tysięcy euro od Rosji

"Spiegel": europejscy politycy mieli otrzymywać setki tysięcy euro od Rosji

Źródło:
PAP, Spiegel

Prokuratura wszczęła śledztwo w sprawie podejrzenia popełnienia przestępstw przez europosła Adama Bielana i byłego ministra funduszy i polityki regionalnej Grzegorza Pudę - podało RMF FM. Postępowanie prowadzone na wniosek Najwyższej Izby Kontroli dotyczy nieprawidłowości w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Prokurator krajowy Dariusz Korneluk powiedział w "Tak jest" w TVN24, że podjęto decyzję, iż postępowania w zakresie NCBR "będą skoncentrowane u jednego prokuratora". Dodał, że prokurator regionalna "nie wyklucza powołania zespołu, bo to będzie kolejna z wielkich, ogromnych spraw".

Afera w NCBR. Jest śledztwo dotyczące Adama Bielana i Grzegorza Pudy. Dariusz Korneluk: prokurator nie wyklucza powołania zespołu

Afera w NCBR. Jest śledztwo dotyczące Adama Bielana i Grzegorza Pudy. Dariusz Korneluk: prokurator nie wyklucza powołania zespołu

Aktualizacja:
Źródło:
RMF FM, TVN24

Sprawca zabójstwa został zatrzymany po 26 latach. Kiedy miał 22 lata, zabił kolegę z pracy. Tak twierdziła policja i prokuratura, ale nie było świadków, ani odcisków palców. Nie było też możliwości zbadania DNA. Czasy się zmieniły, możliwość już jest. Jakim tropem zatem szli policjanci z archiwum X?

W młodości zabił kolegę. Policjanci z archiwum X zatrzymali go 26 lat później

W młodości zabił kolegę. Policjanci z archiwum X zatrzymali go 26 lat później

Źródło:
Fakty TVN

Trwają dzisiaj analizy pod kątem przygotowania wniosków o uchylenie immunitetów parlamentarnych - powiedział w "Tak jest" w TVN24 prokurator krajowy Dariusz Korneluk. Odniósł się do prowadzonych na polecenie Prokuratury Krajowej przeszukań, w tym w domu byłego ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. - Decyzja w tym względzie, co do uchylenia jakiegokolwiek immunitetu, bo nie możemy mówić o prawdopodobnie jednym immunitecie, to będzie decyzja prokuratorów, referentów, nie moja - podkreślił.

Będą wnioski o uchylenie immunitetów? Prokurator krajowy o decyzjach

Będą wnioski o uchylenie immunitetów? Prokurator krajowy o decyzjach

Źródło:
TVN24

Wśród czterech ofiar śmiertelnych wypadku autokaru, do którego doszło w środę w Niemczech, jest 47-letnia Polka - przekazały Deutsche Welle oraz dziennik "Der Tagesspiegel", powołując się na informacje od policji. Trwa wyjaśnianie przyczyn wypadku.

Wypadek autokaru w Niemczech. Media: Polka wśród ofiar śmiertelnych

Wypadek autokaru w Niemczech. Media: Polka wśród ofiar śmiertelnych

Źródło:
Tagesspiel, Deutsche Welle

Pięcioro sędziów pełniących obowiązki w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie, w tym szefowa neo-KRS Dagmara Pawełczyk-Woicka, zostało w czwartek odwołanych z delegacji przez ministra sprawiedliwości Adama Bodnara - przekazał resort w komunikacie.

Minister sprawiedliwości odwołał z delegacji pięcioro sędziów. W tym szefową neo-KRS

Minister sprawiedliwości odwołał z delegacji pięcioro sędziów. W tym szefową neo-KRS

Źródło:
PAP, tvn24.pl

NCBR zaczyna działać zgodnie z prawem. Musimy naprawić wiele nieprawidłowości - przekazał dla biznesowej redakcji tvn24.pl wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego Marek Gzik. W ten sposób skomentował sytuację firm, które muszą zwrócić dotację z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. - My zastaliśmy tę sytuację po poprzednikach. Po wnikliwej analizie dostaliśmy rekomendacje od prawników, by te umowy wypowiedzieć. Chodzi o zasadę - zaznaczył.

NCBR zrywa umowy z firmami, te tracą miliony złotych. Wiceminister tłumaczy: chodzi o zasadę

NCBR zrywa umowy z firmami, te tracą miliony złotych. Wiceminister tłumaczy: chodzi o zasadę

Kontenerowiec Dali, który we wtorek uderzył w most w Baltimore, w przeszłości spowodował także inną kolizję. W lipcu 2016 roku, wypływając z portu w belgijskiej Antwerpii, uderzył w kamienne nabrzeże. Reuters opublikował nagranie z tego zdarzenia.

Ten sam statek, inny wypadek. Reuters przypomina nagranie sprzed lat

Ten sam statek, inny wypadek. Reuters przypomina nagranie sprzed lat

Źródło:
Reuters

Gdzie i do której godziny zrobimy zakupy w święta wielkanocne? Jeśli jeszcze nie zdążyliśmy ze wszystkimi sprawunkami, to mamy nieco czasu. Oto godziny otwarcia sklepów w najbliższy weekend.

Godziny otwarcia sieci handlowych na Wielkanoc

Godziny otwarcia sieci handlowych na Wielkanoc

Źródło:
tvn24.pl

Sam Bankman-Fried został skazany na 25 lat więzienia - podał Reuters. Były miliarder, który kiedyś kierował jedną z największych giełd kryptowalut na świecie - FTX, został w listopadzie uznany za winnego oszustwa i prania pieniędzy. Teraz sąd zadecydował o wymiarze kary.

Jest wyrok dla króla kryptowalut

Jest wyrok dla króla kryptowalut

Źródło:
BBC, Reuters

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa w związku z prognozowanym silnym wiatrem i burzami ogłosiło alert dla części trzech województw. Służby ostrzegają przed możliwymi przerwami w dostawie prądu.

Alert RCB. "Unikaj otwartych przestrzeni"

Alert RCB. "Unikaj otwartych przestrzeni"

Źródło:
RCB, tvnmeteo.pl

Plaża w Sopocie znalazła się w rankingu stu najlepszych plaż świata. Na pierwsze miejsce zestawienia Golden Beach Awards trafiła w tym roku plaża na wyspie Bora Bora.

Polski kurort wśród stu najlepszych plaż świata

Polski kurort wśród stu najlepszych plaż świata

Źródło:
Beach Atlas

Wydział Spraw Wewnętrznych Prokuratury Krajowej prowadzi śledztwo w sprawie "wniesienia do kilkunastu sądów okręgowych na terenie kraju pism procesowych datowanych na 30 listopada 2023 roku" - przekazał rzecznik Przemysław Nowak w reakcji na publikację Wirtualnej Polski. Portal napisał, że złożone przez prokurator Ewę Wrzosek wnioski do sądów, mające zablokować działania PiS w sprawie mediów publicznych, miały powstać poza siedzibą prokuratury.

Prokuratura Krajowa prowadzi śledztwo w sprawie działań Ewy Wrzosek

Prokuratura Krajowa prowadzi śledztwo w sprawie działań Ewy Wrzosek

Źródło:
PAP, Wirtualna Polska, tvn24.pl

Jeden z najszybszych rollercoasterów, znajdujący się w Japonii Do-Dodonpa, został oficjalnie zamknięty. Jak przekazały władze japońskiego parku rozrywki, przyczyną takiej decyzji było kilkanaście przypadków poważnych obrażeń, które odnieśli jego pasażerowie.

Koniec jednego z najszybszych rollercoasterów. Łamał ludziom kości

Koniec jednego z najszybszych rollercoasterów. Łamał ludziom kości

Źródło:
Japan News, Japan Today, South China Morning Post

Księża z parafii pod wezwaniem Świętego Marcina w Żninie (woj. kujawsko-pomorskie) wystosowali do wiernych oświadczenie, w którym piszą, że są "zaskoczeni i zbulwersowani" postawą niektórych wiernych w okresie Wielkiego Postu. W ich opinii część z nich "nie tylko organizuje, ale uczestniczy w dyskotekach i zabawach okolicznościowych". Do sprawy odniósł się arcybiskup i metropolita gnieźnieński, prymas Wojciech Polak.

Księża do wiernych: taka postawa jest amoralna. Jest reakcja prymasa

Księża do wiernych: taka postawa jest amoralna. Jest reakcja prymasa

Źródło:
tvn24.pl

Koparka połączyła nowy tunel dla pasażerów ze starym przejściem podziemnym na Dworcu Zachodnim. W grudniu Wola zyska nowe podziemne połączenie z Ochotą.

Podziemne połączenie Woli z Ochotą

Podziemne połączenie Woli z Ochotą

Źródło:
PAP, tvnwarszawa.pl
Gówniany temat? Może uratować ci życie

Gówniany temat? Może uratować ci życie

Źródło:
tvn24.pl
Premium

1. Warszawską Brygadę Pancerną zasiliły czołgi Abrams. Do stolicy przyjechały z Poznania. Wojskowi pochwalili się nagraniem z odbioru sprzętu. Jest to kolejna dostawa amerykańskiego.

Sznur czołgów na platformach. Abramsy przyjechały do Warszawy

Sznur czołgów na platformach. Abramsy przyjechały do Warszawy

Źródło:
tvnwarszawa.pl, TVN24

Trwa śledztwo dotyczące przekroczenia uprawnień i niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariuszy publicznych w związku z wydatkowaniem środków z Funduszu Sprawiedliwości. Doszło do przeszukań i pierwszych zatrzymań. Afery wokół FS wielokrotnie były tematem materiałów na portalu tvn24.pl i w magazynie reporterskim "Czarno na białym" w TVN24. Na bieżąco piszemy też o postępach w śledztwie.

Afery wokół Funduszu Sprawiedliwości, główni bohaterowie, przeszukania i zatrzymania. Najważniejsze materiały 

Afery wokół Funduszu Sprawiedliwości, główni bohaterowie, przeszukania i zatrzymania. Najważniejsze materiały 

Źródło:
tvn24

Nadchodzi Wielkanoc, której nieodłączną tradycją jest dekorowanie jajek. Część z nas decyduje się na używanie do tego barwników dostępnych w niemal każdym sklepie spożywczym, niektóre z nich zawierają jednak szkodliwe dla zdrowia substancje chemiczne. Badacze przypominają, że do przygotowania pisanek lepiej użyć naturalnych środków, które możemy znaleźć w swojej kuchni.

Czym malować jajka, żeby sobie nie zaszkodzić?

Czym malować jajka, żeby sobie nie zaszkodzić?

Źródło:
PAP

Zachęta została metaforycznie wyczyszczona. Odgłosy sprzątania: szorowania, odkurzania, froterowania można było usłyszeć podczas symbolicznego odświeżania gmachu galerii w performansie "Czyszczenie Zachęty" Katarzyny Krakowiak–Bałki.

Symboliczne "Czyszczenie Zachęty"

Symboliczne "Czyszczenie Zachęty"

Źródło:
PAP

Dwa pasące się łosie, w tym jeden o nietypowym, białym umaszczeniu, sfilmowała Reporterka 24 pod Giżyckiem (woj. warmińsko-mazurskie). - To pierwsza odnotowana obserwacja łosia o takim umaszczeniu w historii. Jest to więc bardzo rzadki okaz - stwierdził Sławomir Kowalczyk z Nadleśnictwa Giżycko. Nagranie otrzymaliśmy na Kontakt 24.

Dwa łosie na wypasie, jeden z nich był "bardzo rzadki"

Dwa łosie na wypasie, jeden z nich był "bardzo rzadki"

Źródło:
Kontakt 24, tvnmeteo.pl