Kończymy naszą relację. Dziękujemy, że śledzili Państwo z nami wydarzenia w Watykanie i Rzymie.

Grób można będzie odwiedzać od niedzieli rano - zapowiedział Watykan.

To była szczególnie bliska Franciszkowi bazylika. Odwiedził ją w czasie swego pontyfikatu 126 razy, we wszystkich ważnych momentach, przed każdą zagraniczną podróżą i po jej zakończeniu. Modlił się przed obrazem Salus Populi Romani (Ocalenie Ludu Rzymskiego).

W sobotę, gdy wniesiono trumnę, kwiaty przed obrazem złożyło czworo dzieci.

W bazylice pochowano w minionych wiekach siedmiu papieży.

Dziś rozpoczyna się dziewięciodniowy okres żałoby. Codziennie odprawiana będzie msza święta ku pamięci Franciszka.

Około 150 tysięcy osób stało na trasie przejazdu konduktu żałobnego z trumną z ciałem papieża Franciszka między Watykanem a rzymską bazyliką Matki Bożej Większej - podało w sobotę watykańskie biuro prasowe powołując się na władze.

W mszy pogrzebowej na placu Świętego Piotra uczestniczyło około 250 tysięcy osób.

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski i prezydent Francji Emmanuel Macron spotkali się w Rzymie w sobotę, gdzie omówili dalsze wysiłki na rzecz pokoju w Ukrainie - poinformował ukraiński minister spraw zagranicznych Andrij Sybiha.

Przywódcy byli tam na pogrzebie papieża Franciszka.

Tak wygląda z góry Bazylika Matki Bożej Większej, gdzie pochowany został Franciszek.

Franciszek spoczął w nawie Bazyliki Matki Bożej Większej na wzgórzu Eskwilin w Rzymie. Jest pierwszym papieżem od czasów Leona XIII, który zmarł w 1903 roku, którego pochowano poza Watykanem.

Jak odnotowuje BBC, Franciszek był szczególnie oddany Matce Boskiej, a Bazylika Matki Bożej Większej (Santa Maria Maggiore) była pierwszym kościołem jej poświęconym, wybudowanym w IV wieku.

Przypominamy - samego pochówku Ojca Świętego nie będzie można zobaczyć, gdyż to akt prywatny. 

W świątyni słychać chóralne pieśni w języku łacińskim. 

O tym, co jeszcze papież zawarł w swoim testamencie, można przeczytać w naszym tekście:

Franciszek wyraził przed śmiercią wolę, aby jego grób został został przygotowany w niszy w nawie bocznej pomiędzy Kaplicą Paulińską (Kaplicą Salus Populi Romani) a Kaplicą Sforzów Bazyliki Najświętszej Marii Panny Większej.

Obrzęd złożenia trumny w grobie nie będzie transmitowany jako akt prywatny.

Kondukt z trumną z ciałem papieża Franciszka dojechał do rzymskiej bazyliki Matki Bożej Większej (Santa Maria Maggiore). Tam papież zgodnie ze swoją wolą zostanie pochowany. Na placu przed bazyliką zgromadziły się tłumy, podobnie jak na całej trasie przejazdu przez Wieczne Miasto, gdzie na ulicach były tysiące ludzi.

Na trasie ostatniej drogi papieża Franciszka, która potrwa około godziny, zgromadziły się tłumy. Kondukt jedzie powoli, z prędkością około 5-10 kilometrów na godzinę, aby wszyscy stojący na ulicach mogli pożegnać papieża. W orszaku jest kilka samochodów z kardynałami i krewnymi Franciszka.

Po raz pierwszy od ponad stu lat papież zostanie pochowany poza Watykanem. 

Kondukt z trumną ustawioną w papamobile wyruszył z bocznej bramy Watykanu - Perugino. Trasa przejazdu liczy około sześciu kilometrów. Przejedzie on przez centrum Rzymu mijając jego symboliczne miejsce - Koloseum, gdzie co roku odbywa się Droga Krzyżowa w Wielki Piątek. 

Wcześniej orszak przejedzie ulicą Wiktora Emanuela do Placu Weneckiego, następnie aleją Fori Imperiali wzdłuż zabytków starożytności do Koloseum, po czym wjedzie w ulicę procesji w Boże Ciało - via Merulana mijając w pobliżu bazylikę św. Jana na Lateranie - katedrę biskupa Rzymu i wjedzie na plac przed bazyliką Matki Bożej Większej.

Biały pojazd z trumną papieża zmierza z Watykanu do Rzymu, gdzie znajduje się bazylika Matki Bożej Większej.

W Watykanie rozbrzmiewa bicie dzwonów na część papieża Franciszka. 

Teraz trumna Franciszka zostanie wniesiona do bazyliki Świętego Piotra. Następnie w kondukcie zostanie przewieziona przez Rzym do bazyliki Matki Bożej Większej, gdzie papież zostanie pochowany.

Trumna będzie przewożona w papamobile, dzięki czemu będzie dla wszystkich widoczna. Do tego celu dostosowano pojazd, wykorzystywany przez Franciszka w czasie jednej z jego zagranicznych podróży.

Zakończyła się papieska msza. Ceremonię zakończył hołd przy trumnie papieża, złożony także przez biskupów i patriarchów Kościołów wschodnich i jej poświęcenie przez kardynała Re.

To była jedna z największych w historii ceremonii pogrzebowych. Przybyło około 160 delegacji, kilkudziesięciu przywódców państw.

Trumna papieża została okadzona przez kardynała Re.

Po komunii świętej w czasie mszy pogrzebowej papieża Franciszka na placu Świętego Piotra w sobotę odbył się obrzęd ostatniego pożegnania przy papieskiej trumnie.

W czasie tego obrzędu odczytane zostały słowa: "Najdrożsi bracia i siostry, zawierzmy czułemu miłosierdziu Boga duszę naszego papieża Franciszka, biskupa Kościoła katolickiego, który utwierdził braci w wierze w zmartwychwstanie".

W tym momencie uczestnikom mszy udzielana jest komunia święta.

Podczas sobotniej mszy pogrzebowej papieża Franciszka na placu Świętego Piotra odczytana została Modlitwa Powszechna po polsku za zmarłych papieży.

Oto tekst modlitwy po polsku: "Módlmy się za zmarłych papieży i za tych wszystkich, którzy w Kościele głosili Ewangelię oraz pełnili posługę kapłańską. Niech dostąpią udziału w liturgii niebieskiej".

Modlitwę odczytał Krzysztof Bronk z polskiej redakcji Vatican News.

Zakończyła się Liturgia Słowa, rozpoczyna się Liturgia Eucharystii. 

- Decyzja o przyjęciu imienia Franciszek od razu okazała się wyborem programu i stylu, który chciał nadać swemu pontyfikatowi, starając się czerpać inspirację z ducha św. Franciszka z Asyżu - mówił kardynał podczas homilii.

Papież "zachował swój temperament i styl pasterskiego przewodzenia, a także od razu nadał zarządzaniu Kościołem wyraźne rysy swojej silnej osobowości". - Nawiązywał bezpośredni kontakt z poszczególnymi osobami i społeczeństwami pragnąc być blisko wszystkich - dodał dziekan Kolegium Kardynalskiego.

Przypomniał, że Franciszek "szczególnie troszczył się o osoby w trudnej sytuacji, poświęcał się bezgranicznie, zwłaszcza dla ostatnich tego świata, dla wykluczanych".

- Był papieżem pośród ludzi, miał serce otwarte dla wszystkich. Był również papieżem, który dostrzegał nowe zjawiska w społeczeństwie i to, co Duch Święty wzbudzał w Kościele. Swoim charakterystycznym słownictwem oraz językiem bogatym w obrazy i metafory, papież zawsze starał się oświecać problemy naszych czasów mądrością Ewangelii - przypomniał kardynał Giovanni Battista Re.

Jak zauważył, papież Bergoglio proponował odpowiedzi w świetle wiary i zachęcał do chrześcijańskiego życia w obliczu wyzwań i sprzeczności zmieniających się czasów.

​

Kardynał Giovanni Battista Re powiedział w homilii podczas pogrzebu papieża Franciszka, że mimo słabości i cierpienia z powodu choroby papież wybrał "drogę poświęcenia aż do ostatniego dnia".

Kardynał nawiązał do dni, w których oddawano hołd zmarłemu papieżowi mówiąc: -Ogrom oddania i zjednoczenia, które widzieliśmy w tych dniach po jego przejściu z tej ziemi do wieczności, świadczą o tym, jak bardzo bogaty pontyfikat papieża Franciszka dotykał umysłów i serc.

- Ostatni obraz, który pozostanie przed naszymi oczami i w naszych sercach, to ten z ostatniej niedzieli, Uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego, kiedy papież Franciszek, pomimo poważnych problemów zdrowotnych, pragnął nam udzielić błogosławieństwa z balkonu bazyliki Świętego Piotra. Potem pojawił się na placu, aby pozdrowić z otwartego papamobile licznie zgromadzonych na Mszy św. Wielkanocnej - dodał sędziwy włoski kardynał.

- Pomimo słabości i cierpienia ostatniego czasu papież Franciszek wybrał drogę poświęcenia aż do ostatniego dnia swojego życia na ziemi. Podążał śladami swojego Pana, Dobrego Pasterza, który umiłował swoje owce aż do oddania za nie swojego życia. Uczynił to z mocą i spokojem, blisko swojej owczarni, Kościoła Bożego - podkreślił.

W koncelebrze mszy są m.in. członkowie Kolegium Kardynalskiego i patriarchowie Kościołów wschodnich. Po mszy, która potrwa około 90 minut, papież zostanie pochowany w rzymskiej bazylice Matki Bożej Większej.

Kardynał Giovanni Battista Re rozpoczął liturgię.

W Watykanie rozbrzmiewają pieśni religijne, wykonywane przez Chór Kaplicy Sykstyńskiej.

Na plac Świętego Piotra wniesiono w sobotę prostą drewnianą trumnę z ciałem papieża Franciszka i ustawiono ją przed ołtarzem. Tysiące uczestników mszy brawami powitało wniesienie trumny na plac.

Tuż przed rozpoczęciem mszy wielu światowych przywódców oddało hołd Franciszkowi przy jego trumnie. Przez trzy dni otwarta trumna była wystawiona w bazylice watykańskiej, dokąd przybyło ponad ćwierć miliona osób. 

Na placu Świętego Piotra rozpoczęła się w sobotę rano msza pogrzebowa papieża Franciszka. Przewodniczy jej dziekan Kolegium Kardynalskiego, 91-letni kardynał Giovanni Battista Re.

Mszę św. pogrzebową papieża Franciszka będą koncelebrować przedstawiciele Konferencji Episkopatu Polski na czele z przewodniczącym abp. Tadeuszem Wojdą SAC oraz sekretarzem generalnym bp. Markiem Marczakiem. W ornatach jest także sześciu innych biskupów z Polski, w tym m.in. metropolita krakowski.

Mszy pogrzebowej będzie przewodniczyć dziekan Kolegium Kardynalskiego kardynał Giovanni Battista Re.

W rejonie Watykanu w związku z obecnością 160 delegacji i kilkudziesięciu światowych przywódców panują nadzwyczajne środki bezpieczeństwa.

Prezydent USA Donald Trump przybył w sobotę rano wraz z małżonką Melanią na plac Świętego Piotra na pogrzeb papieża Franciszka. 

W mszy przed bazyliką watykańską uczestniczyć będą także między innymi prezydent Włoch Sergio Mattarella i premier Giorgia Meloni, przywódca Argentyny Javier Milei. Jest także prezydent RP Andrzej Duda z małżonką Agatą Kornhauser-Dudą.

Przybyli prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier z kanclerzem Olafem Scholzem, a także prezydenci Francji Emmanuel Macron, Brazylii Luiz Inacio Lula da Silva, Węgier Tamas Sulyok z premierem Viktorem Orbanem, premier Wielkiej Brytanii Keir Starmer.

Unię Europejską reprezentują na pogrzebie przewodniczący: Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, Parlamentu Europejskiego Roberta Metsola, Rady Europejskiej Antonio Costa. Jest także sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres.

Wśród korowanych głów są król Belgów Filip, królowa Danii Maria, król Hiszpanii Filip VI z małżonką królową Letycją, król Szwecji Karol XVI Gustaw z królową Sylwią, król Jordanii Abdullah II z małżonką królową Ranią, książę Monako Albert II z małżonką Charlene. Koronę brytyjską reprezentuje książę William, syn króla Karola III.

W Watykanie jest już Joe Biden wraz z małżonką Jill Biden.

Plac Świętego Piotra jest już bliski całkowitego zapełnienia. Jest tam około 40 tysięcy osób. Kolejne 100 tysięcy wiernych stoi w alei Conciliazione, prowadzącej do Watykanu, i w jej pobliżu - przekazała rzymska policja.

Nosowski: To, co mi nim najbardziej imponowało, to była dalekowzroczność. On obejmował urząd papieski w wieku lat 76, sprawował go kolejne 12 lat. Obejmował go ze świadomością, że bardzo niewiele będzie w stanie zrobić, bo biologia jednak człowieka ogranicza. I bardzo mądrze w związku z tym postanowił uruchamiać pewne procesy, bardzo świadomie myślał długofalowo. Procesy, które uruchamiał, będą owocowały za jakiś czas. 

Nosowski: Nie zgadzałem się z Franciszkiem, jeśli chodzi o jego podejście do Rosji. On dążąc do pokoju, a jednocześnie patrząc na Rosję z perspektywy latynoamerykańskiej, czyli widząc ją przede wszystkim jako głównego oponenta imperium, jakim są Stany Zjednoczone, nie potrafił dostrzec niebezpieczeństw dla naszego regionu i całego świata, jakie polityka Putina za sobą ciągnie.

Zbigniew Nosowski, redaktor naczelny kwartalnika "Więź", w programie "Jeden na jeden" w TVN24: Pontyfikat papieża Franciszka to przede wszystkim prostota, wprowadzenie innego stylu, zwłaszcza po Benedykcie XVI.

Papież Franciszek zostanie pochowany w bazylice Santa Maria Maggiore, zgodnie ze swoją wolą. 

- Santa Maria Maggiore to bazylika bardzo dla papieża ważna, on odwiedził tę bazylikę 126 razy, jeszcze jako kardynał, jeszcze jako biskup Argentyny i później jako papież. Dzień po wyborze przyjechał tutaj się modlić przed wizerunkiem Matki Boskiej Śnieżnej, później przyjeżdżał tutaj zawsze, gdy jechał na pielgrzymkę i gdy wracał z pielgrzymki. To było dla niego bardzo, bardzo ważne miejsce - podkreśliła reporterka TVN24 Katarzyna Kolenda-Zaleska.

Jak dodała, fakt, że właśnie tutaj pragnął spocząć również jest symboliczny. - To jest poza Watykanem. Papież nie lubił tego blichtru watykańskiego, on wolał prostotę i myślę, że wybierając to miejsce w takiej dzielnicy, w takim kościele, też nam przekazuje jakąś wskazówkę na przyszłość, że trzeba żyć prościej, że trzeba być uważnym wobec ludzi, że trzeba dbać o tych ludzi, i myślę, że wszyscy ludzie, którzy się tutaj zbierają, dokładnie wiedzą, dlaczego papież to miejsce wybrał - mówiła reporterka. 

W związku z pogrzebem papieża Franciszka w Polsce obowiązuje dziś żałoba narodowa. O tym, z czym się to wiąże mówił na antenie TVN24 reporter Arkadiusz Wierzuk. 

Na placu św. Piotra w Watykanie zabiły dzwony. Księża, którzy będą koncelebrować w sobotę mszę pogrzebową papieża Franciszka, zakładają już szaty liturgiczne.

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski przybył do Rzymu na pogrzeb papieża Franciszka - poinformował w sobotę rano jego rzecznik Serhij Nykyforow. Prezydent Zełenski, pierwsza dama Ołena Zelenska i ukraińska delegacja wezmą udział w pogrzebie papieża.

Przypomnijmy:

Uroczystości pogrzebowe rozpoczną się na Placu Świętego Piotra o godzinie 10. Po mszy trumna z ciałem papieża zostanie przewieziona do Bazyliki Matki Bożej Większej, gdzie Franciszek zostanie pochowany, zgodnie ze swoją wolą. Według służb w mszy pogrzebowej udział weźmie 200 tysięcy osób.

Franciszek zmarł w poniedziałek, 21 kwietnia o godz. 7.35 w wieku 88 lat. Przyczyną śmierci były udar mózgu, śpiączka i nieodwracalna zapaść kardiologiczna.

Tym, którzy byli pierwsi udało się zająć miejsca siedzące. Przed nimi kilka godzin oczekiwania na mszę. Wielu pielgrzymów trzyma w rękach flagi państw, z których pochodzą. W tłumie widać też kilka polskich flag. 

Na Placu Świętego Piotra w Watykanie od sobotniego świtu pielgrzymi ze wszystkich krajów gromadzą się w oczekiwaniu na pogrzeb papieża Franciszka. 

Większość pielgrzymów musiała wstać długo przed świtem, by zająć dobre miejsce na placu, który został dla nich otwarty około 5.30 rano. Przed wejściem na plac wszyscy muszą przejść szczegółową kontrolę bezpieczeństwa. 

Plac św. Piotra wydaje się być w sobotę najlepiej strzeżonym miejscem na świecie. Karabinierzy, Gwardia Szwajcarska, policja i niezliczone rzesze wolontariuszy pilnują porządku w Watykanie.

Więcej o nadzwyczajnych środkach bezpieczeństwa w Watykanie mówiła reporterka TVN24 Maja Wójcikowska. - Watykan jest strzeżony trójwymiarowo: z lądu, z powietrza i z rzeki - relacjonowała dziennikarka.