logotyp tvn24

MAGAZYN TVN24

Lista tematów

  • 1
    Patrycja Król Gotowane liście wystarczą młodym, reszta umrze
  • 2
    Katarzyna Zdanowicz "Ze złości, przeciwko niecnemu knowaniu rządu". Zagajewski tłumaczy swój wiersz
  • 3
    Mateusz Bednarczyk Giganci na krawędzi. W przepaść mogą pociągnąć Polskę
  • 4
    Grzegorz Kuczyński "Niewolnik na złotej galerze". Jedna z najpilniej strzeżonych tajemnic Kremla
  • 5
    Bartosz Żurawicz Epidemia barierozy. Pan płaci, pani płaci...
  • 6
    Jakub Kłoszewski Była nadzieja na demokrację i lepszą przyszłość. Co zostało z tamtych dni?
  • 7
    Marek Szymaniak Kto pływa bez majtek? Scenariusz drugiej części "Big Short" już się pisze
  • 8
    Maciej Kucharczyk Dlaczego Arabowie przegrywają wojny?
  • 9
    Tatiana Serwetnyk Księżniczka zamknięta w wieży. Uwolnić może ją tylko ojciec
  • 10
    Wioleta Stolarska "Lokomotywy sięgały długim szeregiem w morze". Bałtyk odkrył niezwykłe wraki
  • 11
    Rafał Kazimierczak Szpilka bez cenzury. "Już nie pamiętam, kiedy komuś przyłożyłem na ulicy"
  • 12
    Maciej Kucharczyk Prawdziwe sprawy dla Muldera i Scully. "The X-Files" prosto z archiwów CIA
logotyp tvn24

Magazyn TVN24

Patrycja Król

Gotowane liście wystarczą młodym, reszta umrze

Zobacz

Katarzyna Zdanowicz

Zobacz"Ze złości, przeciwko niecnemu knowaniu rządu". Zagajewski tłumaczy swój wiersz

Czytaj artykuł

Tytuł: Katarzyna Zdanowicz w rozmowie z Adamem Zagajewskim Źródło: tvn24

Mateusz Bednarczyk

ZobaczGiganci na krawędzi. W przepaść mogą pociągnąć Polskę

Czytaj artykuł

Tytuł: magazyn-pekin-2.jpg Źródło: Shutterstock

Grzegorz Kuczyński

Zobacz"Niewolnik na złotej galerze". Jedna z najpilniej strzeżonych tajemnic Kremla

Czytaj artykuł

Bartosz Żurawicz

ZobaczEpidemia barierozy. Pan płaci, pani płaci...

Czytaj artykuł

Tytuł: Polska ciężko chora na barierozę Źródło: tvn24

Jakub Kłoszewski

ZobaczByła nadzieja na demokrację i lepszą przyszłość. Co zostało z tamtych dni?

Czytaj artykuł

Marek Szymaniak

ZobaczKto pływa bez majtek? Scenariusz drugiej części "Big Short" już się pisze

Czytaj artykuł

Maciej Kucharczyk

ZobaczDlaczego Arabowie przegrywają wojny?

Czytaj artykuł

Tytuł: Arabskie wojska mają ukryte wady Źródło: US DoD

Tatiana Serwetnyk

ZobaczKsiężniczka zamknięta w wieży. Uwolnić może ją tylko ojciec

Czytaj artykuł

Wioleta Stolarska

Zobacz"Lokomotywy sięgały długim szeregiem w morze". Bałtyk odkrył niezwykłe wraki

Czytaj artykuł

Tytuł: weekend-lokomotywa2.jpg

Podziel się

Przez ponad 70 lat były ukryte pod piaskiem i wodami Bałtyku, teraz przypomniał o nich odpływ. Na plaży w Chałupach można było natknąć się na... parowóz. To pamiątka z czasów wojny. Na zdjęciach z 1945 r. widać jeszcze lokomotywy stojące w morzu. Pod piaskiem zniknęły ostatecznie w latach 60.

Na plaży w Chałupach stoi znak ostrzegający przed wrakami. Turyści są przekonani, że chodzi o statki – w końcu na morskim wybrzeżu to nic dziwnego. Tylko miejscowi znają prawdę: te wraki to lokomotywy, które znalazły się pod tonami piasku.

Na fotografiach zrobionych w 1945 r., tuż po wojnie, widać parowozy ustawione w rzędzie. "Lokomotywy sięgały długim szeregiem w morze" - opisywano wtedy ten widok. Wielu ten obraz może wydawać się surrealistyczny, ale jest jak najbardziej prawdziwy.

Parowozy miały pomóc odciąć Półwysep Helski / Źródło: tvn24

– Każdy jest zdziwiony. Nie wszyscy chcą uwierzyć, że to prawda. Wśród miejscowych wiedza o tym, gdzie dokładnie są lokomotywy, przekazywana jest jednak z pokolenia na pokolenie – opowiada Leszek Kucira, mieszkaniec Kuźnicy.

Półwysep na początku XX wieku / Wideo: Muzeum Kolei Helskich, Wikipedia

Niemcy z półwyspu zrobili wyspę

Wykorzystując polskie doświadczenia z 1939 r., w pobliżu Chałup Niemcy zrobili pod koniec 1944 r. przekop półwyspu parometrowej szerokości, który ciągnął się od morza do zatoki. Na odcinku między Chałupami a Kuźnicą zbudowali drugą zaporę przeciwczołgową – to właśnie jej przedłużenie stanowiły spięte ze sobą, wchodzące w morze lokomotywy.

– Aby umieścić tam składy, zrobiono rozjazd od istniejącej linii zbudowanej w 1921 r., po którym do wody wjechały parowozy – opowiada Artur Labudda, kustosz Muzeum Kolei Helskich. – Chodziło przede wszystkim o to, żeby uniemożliwić Rosjanom przedostanie się, a lokomotywy idealnie nadawały się na zapory – dodaje.

Czołgi nie mogły się przedrzeć przez barykady, a atakujący żołnierze, aby je pokonać, musieli wspiąć się na lokomotywy lub opłynąć je w głębokiej na około 3 m wodzie. Przez to byli łatwym celem.

Półwysep Helski stał się dla Niemców pod koniec II wojny światowej ostatnią drogą ucieczki przed Armią Czerwoną. Pod koniec 1944 r. rozpoczęły się bombardowania w rejonie Zatoki Gdańskiej. Po ciężkich walkach, kiedy Pomorze zajmowali Rosjanie, nieustannie szły niemieckie transporty morskie wywożące tysiącami rannych i uciekinierów do Rzeszy z portów w zatoce i na półwyspie.

"Ten skład może ważyć nawet ponad 100 ton"

– Według relacji mieszkańców Chałup Niemcy wykonali pięć tego typu barykad: dwie od strony otwartego morza oraz trzy od strony Zatoki Puckiej. Znajdowały się one w najwęższym miejscu cypla – między Chałupami a Kuźnicą – opowiada Labudda.

Ten w okolicach Chałup to prawdopodobnie ostatni skład, jaki w morzu pozostał. – Było ich więcej, ale barykady od strony pełnego morza bliżej Kuźnicy wysadzono. Lokomotywy od strony zatoki natomiast wyciągnięto po wojnie i przywrócono do ruchu. Jeździły po pomorskich torach jeszcze wiele lat, aż w końcu trafiły na złom. Ta bliżej Chałup została pod wodą i piaskiem – wyjaśnia Kucira.

Parowozy na dnie Bałtyku / Wideo: Muzeum Kolei Helskich

Fale morskie, sztormy i nieustannie przesuwająca się linia brzegowa coraz bardziej zatapiały ją w piachu. Według mieszkańców w latach 60. plażowicze widzieli już tylko niewielki fragment wystającej znad wody lokomotywy. – W tym kawałku blachy trudno było się jej dopatrzyć, nikt nie podejmował się wyciągnięcia tego składu, chociaż byli tacy, którzy, kopiąc głębiej, dostrzegali zarysy kabiny maszynisty – opowiada Kucira.

Znaki ostrzegają, jednak wielu plażowiczów czy windsurferów nie spodziewa się nawet, na co może trafić. - Zwykle, jeśli już coś można było dostrzec, to jedynie niewielkie fragmenty, ale pewnie nikt się tu nie spodziewa zderzenia z lokomotywą. Lepiej uważać - mówią mieszkańcy półwyspu.

Ostatnio, gdy poziom morza się obniżył, Leszek Kucira zrobił zdjęcia tego, co dało się jeszcze zobaczyć. Po raz pierwszy od wielu lat. Kolejna taka szansa może się długo nie pojawić.

  • Lokomotywy w czasie II wojny światowej wykorzystano jako barykady
    Lokomotywy w czasie II wojny światowej wykorzystano jako barykady / Fot. Leszek Kucira
  • Woda odsłoniła fragmenty zatopoionych przez Niemców parowozów
    Woda odsłoniła fragmenty zatopoionych przez Niemców parowozów / Fot. Leszek Kucira
  • Fragmenty zatopoionego parowozu na plaży w pobliżu Chałup
    Fragmenty zatopoionego parowozu na plaży w pobliżu Chałup / Fot. Leszek Kucira
  • Lokomotywy w czasie II wojny światowej wykorzystano jako barykady

    Lokomotywy w czasie II wojny światowej wykorzystano jako barykady

  • Woda odsłoniła fragmenty zatopoionych przez Niemców parowozów

    Woda odsłoniła fragmenty zatopoionych przez Niemców parowozów

  • Fragmenty zatopoionego parowozu na plaży w pobliżu Chałup

    Fragmenty zatopoionego parowozu na plaży w pobliżu Chałup

Labudda przekonuje, że choć znalezisko jest bardzo cenne, a kilkadziesiąt lat pod piaskiem na pewno świetnie zakonserwowało skład, to raczej nie ma możliwości wydobycia parowozu. – Ten skład może ważyć nawet ponad 100 ton. Taka operacja wymagałaby dużego przygotowania i byłaby bardzo kosztowna. Szczerze mówiąc, w Polsce chyba nie ma takiego muzeum, które byłoby w stanie się tego podjąć – ocenia.

  • Szlak kolejowy w Kuźnicy
    Szlak kolejowy w Kuźnicy / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Kuźnica w okresie międzywojennym
    Kuźnica w okresie międzywojennym / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Kolejka budowlana
    Kolejka budowlana / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Tory kolejki wąskotorowej używanej do budowy portu
    Tory kolejki wąskotorowej używanej do budowy portu / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Linia 213 na półwyspie
    Linia 213 na półwyspie / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Lokomotywy na półwyspie służyły za barykady
    Lokomotywy na półwyspie służyły za barykady / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • W 1945 roku oddziały niemieckie zbudowały kilka zapór przeciwczołgowych z parowozów na półwyspie helskim
    W 1945 roku oddziały niemieckie zbudowały kilka zapór przeciwczołgowych z parowozów na półwyspie helskim / Fot. Stanisław Wajnikonis
  • Tory kolejki wąskotorowej
    Tory kolejki wąskotorowej / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Skład pociagu Tp3 lub Tp4 jadacy w kierunku Helu
    Skład pociagu Tp3 lub Tp4 jadacy w kierunku Helu / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Tory na półwyspie
    Tory na półwyspie / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Do budowy portu również wykorzystywano kolej
    Do budowy portu również wykorzystywano kolej / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Kolejka budowlana. Tory kolejki wąskotorowej używanej do budowy portu w Hallerowie.
    Kolejka budowlana. Tory kolejki wąskotorowej używanej do budowy portu w Hallerowie. / Fot. Muzeum Kolei Helskich
  • Szlak kolejowy w Kuźnicy

    Szlak kolejowy w Kuźnicy

  • Kuźnica w okresie międzywojennym

    Kuźnica w okresie międzywojennym

  • Kolejka budowlana

    Kolejka budowlana

  • Tory kolejki wąskotorowej używanej do budowy portu

    Tory kolejki wąskotorowej używanej do budowy portu

  • Linia 213 na półwyspie

    Linia 213 na półwyspie

  • Lokomotywy na półwyspie służyły za barykady

    Lokomotywy na półwyspie służyły za barykady

  • W 1945 roku oddziały niemieckie zbudowały kilka zapór przeciwczołgowych z parowozów na półwyspie helskim

    W 1945 roku oddziały niemieckie zbudowały kilka zapór przeciwczołgowych z parowozów na półwyspie helskim

  • Tory kolejki wąskotorowej

    Tory kolejki wąskotorowej

  • Skład pociagu Tp3 lub Tp4 jadacy w kierunku Helu

    Skład pociagu Tp3 lub Tp4 jadacy w kierunku Helu

  • Tory na półwyspie

    Tory na półwyspie

  • Do budowy portu również wykorzystywano kolej

    Do budowy portu również wykorzystywano kolej

  • Kolejka budowlana. Tory kolejki wąskotorowej używanej do budowy portu w Hallerowie.

    Kolejka budowlana. Tory kolejki wąskotorowej używanej do budowy portu w Hallerowie.

Półwysep był ostatnim bastionem Niemców

Szacuje się, że w ostatnich miesiącach wojny przez Hel przewinęło się od 100 do 200 tysięcy Niemców. To byli zarówno żołnierze, jak i ludność cywilna, uciekinierzy ze Wschodu.

wyliczał Wojciech Waśkowski, członek Stowarzyszenia Przyjaciele Helu

Z końcem II wojny światowej Niemcy przewieźli na Hel masy ludzi – korzystając z wszelkich dostępnych środków transportu wodnego. Półwysep był zatłoczony ponad granice możliwości, niektóre źródła mówią o 140 tys., a nawet 365 tys. ludzi. Zgromadzono tam olbrzymie ilości sprzętu wojskowego, ale nie było amunicji i paliwa.

Brakowało też pożywienia dla setek tysięcy osób. Cały czas trwały naloty rosyjskich myśliwców i bombowców, transporty morskie przepełnione uciekinierami były masowo zatapiane w okolicach półwyspu.

Pod koniec stycznia 1945 r. zarządzono wielką ewakuację. 30 stycznia z Gdyni w ostatni rejs wyruszył okręt koszarowy Wilhelm Gustloff. Późnym wieczorem został trafiony trzema torpedami, wystrzelonymi przez radziecki okręt podwodny S-13. Na pokładzie było ok. 10 tys. pasażerów: oficerowie, marynarze, ranni żołnierze, pielęgniarki, ale przede wszystkim uciekinierzy. Zginęło (większość zamarzła w morzu, w kamizelkach ratunkowych) od 5350 do 9343 osób (różne źródła podają różne liczby), a uratowało się od 904 do 1252 osób. Wrak Gustloffa spoczywa na dnie morza, ok. 40 km na północ od Łeby.

– Jest teraz statkiem-grobem. Mimo to docierają tam płetwonurkowie, którzy uważają, że w sejfach mogą znaleźć skarby – mówi Bartosz Zajda, były rzecznik prasowy dowódcy Marynarki Wojennej.

W połowie 2013 r. na dnie Morza Bałtyckiego na wraku Wilhelma Gustloffa złożono urnę z prochami Heinza Schoena. Niemiec przeżył katastrofę zatopionego w styczniu 1945 r. liniowca:

  • Wrak "Wilhelma Gustloffa"
    Wrak "Wilhelma Gustloffa" / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Bałtycki „Titanic”
    Bałtycki „Titanic” / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Prochy złożone na wraku
    Prochy złożone na wraku / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Popłynęli do wraku złożyć prochy
    Popłynęli do wraku złożyć prochy / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Popłynęli do wraku złożyć prochy
    Popłynęli do wraku złożyć prochy / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Heinz Schön, który przeżył największą w historii katastrofę morską wrócił na wrak zatopionego statku
    Heinz Schön, który przeżył największą w historii katastrofę morską wrócił na wrak zatopionego statku / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Wyprawa do wraku
    Wyprawa do wraku / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Popołynęli do wraku "Wilhelma Gustloffa"
    Popołynęli do wraku "Wilhelma Gustloffa" / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Wyprawa na podwodne cmentarzysko
    Wyprawa na podwodne cmentarzysko / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Ostatnią wole Niemca wypełnili nurkowie
    Ostatnią wole Niemca wypełnili nurkowie / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Wyprawa do wraku
    Wyprawa do wraku / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Złożyli prochy zmarłego na podwodnym cmentarzysku
    Złożyli prochy zmarłego na podwodnym cmentarzysku / Fot. Tomasz Stachura/www.stachuraphoto.com
  • Wrak "Wilhelma Gustloffa"

    Wrak "Wilhelma Gustloffa"

  • Bałtycki „Titanic”

    Bałtycki „Titanic”

  • Prochy złożone na wraku

    Prochy złożone na wraku

  • Popłynęli do wraku złożyć prochy

    Popłynęli do wraku złożyć prochy

  • Popłynęli do wraku złożyć prochy

    Popłynęli do wraku złożyć prochy

  • Heinz Schön, który przeżył największą w historii katastrofę morską wrócił na wrak zatopionego statku

    Heinz Schön, który przeżył największą w historii katastrofę morską wrócił na wrak zatopionego statku

  • Wyprawa do wraku

    Wyprawa do wraku

  • Popołynęli do wraku "Wilhelma Gustloffa"

    Popołynęli do wraku "Wilhelma Gustloffa"

  • Wyprawa na podwodne cmentarzysko

    Wyprawa na podwodne cmentarzysko

  • Ostatnią wole Niemca wypełnili nurkowie

    Ostatnią wole Niemca wypełnili nurkowie

  • Wyprawa do wraku

    Wyprawa do wraku

  • Złożyli prochy zmarłego na podwodnym cmentarzysku

    Złożyli prochy zmarłego na podwodnym cmentarzysku

Pogrzeb na dnie Bałtyku / Wideo: Sławek Packo

W nocy 10 lutego 1945 r. zatopiony został Steuben z ok. 5 tys. rannych żołnierzy i uciekinierów. Zatopił go ten sam okręt podwodny co Gustloffa – i prawie w tym samym miejscu. Było 3,5 tys. ofiar. Dwa miesiące później okręt Goya płynący z Helu trafiły dwie torpedy z radzieckiego okrętu podwodnego. Na pokładzie było ok. 7 tys. ludzi (cywilnych uchodźców i rannych żołnierzy).

Ostatni okręt odpłynął z Helu 6 maja.

Niemieccy uchodźcy podczas schodzenia ze statku do portu zachodniego, zajętego już wcześniej przez wojska brytyjskie / Źródło: Wikipedia CC BY 3.0

Wojska niemieckie broniły się tam do samego końca. Zapory okazały się skuteczne. Dopiero 9 maja 1945 r., po podpisaniu przez III Rzeszę aktu bezwarunkowej kapitulacji, Półwysep Helski się poddał. 

Niemieccy uchodźcy podczas przepływania przez Morze Bałtyckie / Źródło: Wikipedia CC BY - 3.0

Podziel się
-
Zwiń

Rafał Kazimierczak

ZobaczSzpilka bez cenzury. "Już nie pamiętam, kiedy komuś przyłożyłem na ulicy"

Czytaj artykuł

Maciej Kucharczyk

ZobaczPrawdziwe sprawy dla Muldera i Scully. "The X-Files" prosto z archiwów CIA

Czytaj artykuł

Tytuł: Prawdziwe sprawy dla Muldera i Scully Źródło: CIA

REDAKTORZY PROWADZĄCY

Aleksandra Majda, Maciej Tomaszewski

 

AUTORZY

Mateusz Bednarczyk, Rafał Kazimierczak, Jakub Kłoszewski, Maciej Kucharczyk, Grzegorz Kuczyński, Patrycja Król, Tatiana Serwetnyk, Wioleta Stolarska, Marek Szymaniak, Bartosz Żurawicz,

 

REDAKTORZY

Błażej Górski, Iga Piotrowska, Grzegorz Popławski, Tomasz Szymański, Maciej Tomaszewski

 

FOTOEDYCJA

Jacek Barczyński, Mateusz Gołąb, Krystiana Konieczna, Daria Ołdak, Michał Sadowski

 

WIDEO

TVN24, ICRC, ENEX, Reuters

 

FOTO

Shutterstock, Fundacja Klaster, Marek Szymański, PhotoXpress/EAST NEWS, ITAR-TASS / Vladimir Gerdo / Ves' Sport Agency, pixathlon/sportida/REPORTER, Bartłomiej Zborowski/PAP, PAP/EPA, Paramount Pictures, Wikipedia, TVN24

Poprzedni weekend 23-24.01.2016
2 tygodnie temu 16-17.01.2016
3 tygodnie temu 09-10.01.2016
5 tygodni temu 25-27.12.2015
6 tygodni temu 19-20.12.2015
Zobacz wszystkie